Μάθημα : Τεχνολογία μηχανολογικών κατασκευών (Ε)

Μέτρηση ενός μεγέθους λέγεται το αποτέλεσμα που προκύπτει από τη σύγκρισή του με ένα άλλο, ομοειδές προς αυτό, το οποίο εκλαμβάνεται ως μονάδα.

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΜΟΝΑΔΩΝ

Διεθνές Σύστημα Μονάδων (S.I.). Βασική μονάδα μέτρησης του μήκους στο S.I. είναι το 1 μέτρο. Είναι πολύ απλό στη χρήση του, επειδή η μετάβαση από μια υποδιαίρεση του μέτρου σε μια άλλη γίνεται εύκολα, πολλαπλασιάζοντας ή διαιρώντας με ένα πολλαπλάσιο του 10. Οι κυριότερες υποδιαιρέσεις του μέτρου και οι μεταξύ τους σχέσεις φαίνονται στον πίνακα 

Στις μηχανολογικές κατασκευές ως μονάδα μέτρησης του μήκους, στο S.I., χρησιμοποιείται το χιλιοστόμετρο και κατά συνέπεια για τον καθορισμό και τη μέτρηση των σφαλμάτων χρησιμοποιείται, ως μονάδα, το μικρό.

Αγγλοσαξονικό Σύστημα Μονάδων
Το Αγγλοσαξονικό Σύστημα Μονάδων χρησιμοποιείται κυρίως από τις Η- ΠΑ και μερικά άλλα κράτη. Βασίζεται, στη σύλληψή του, στη χρήση ως οργάνων μέτρησης μελών του σώματός μας. Ετσι, foot είναι το μήκος του πέλματος, inch το πάχος του αντίχειρα, yard η απόσταση από τη μύτη έως την άκρη του μεσαίου δαχτύλου κ.ο.κ.

Σχέσεις μεταξύ των μονάδων των δύο συστημάτων

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 1ο
Να μετατραπούν σε ίντσες 12.7 mm και 63.5 mm.
Μία ίντσα ισούται με 25.4 mm. Για να μετατρέψουμε συνεπώς τα χιλιοστόμετρα σε ίντσες, θα διαιρέσουμε δια του 25.4:
12.7:25.4=0.5'' ή, σε κλασματική υποδιαίρεση, 0.5"χ 272=1/2' '
63.5:25.4=2.5'' ή, σε κλασματική υποδιαίρεση, 2.5' χ2/2=5/2' =21/2".

□ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 2ο
Να μετατραπούν σε χιλιοστόμετρα τα 3/8'' και 2 3/16 '
Ακολουθείται η αντίστροφη διαδικασία:
3/8'' χ 25.4 = 9.525 mm
2 3/16 " χ 25.4 = 55.5625 mm

ΟΡΓΑΝΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΜΗΚΩΝ

1. Μετρητικές ταινίες. Οι μετρητικές ταινίες, πτυσσόμενες (αρθρωτές) ή περιελισσόμε- νες σε θήκη, είναι κατασκευασμένες από χάλυβα ή άλλο ελαφρύ κράμα και έχουν χαραγμένες υποδιαιρέσεις του μέτρου ή της υάρδας.

Τι προσέχουμε: Η μεγίστη ακρίβεια μέτρησης που παρέχουν οι μετρητικές ταινίες είναι ±0.5 mm. Κατά τη μέτρηση η μετροταινία πρέπει να είναι καλά τεντωμένη και παράλληλη προς τη διάσταση που μετράμε. Προσέχουμε τις αιχμές της, που είναι πολύ κοφτερές, και πάντοτε, μετά τη χρήση, την τυλίγουμε στην προστατευτική της θήκη.

2.Κανόνες. Ο μεταλλικός κανόνας είναι το πιο συνηθισμένο και απαραίτητο όργανο ενός τεχνίτη μηχανολογικών κατασκευών. Οι κοινοί κανόνες κατασκευάζονται από ανθρακούχο χάλυβα.

Πώς τους χρησιμοποιούμε: Η μέγιστη ακρίβεια μέτρησης των κανόνων είναι ±0.25 mm ή ±1/32 in. Κατά τη μέτρηση ο κανόνας πρέπει να είναι παράλληλος προς τη μετρούμενη διάσταση, οι υποδιαιρέσεις του όσο πιο κοντά σ’ αυτήν γίνεται και το μάτι απέναντι από την υποδιαίρεση ανάγνωσης του κανόνα για την αποφυγή σφαλμάτων παράλλαξης.

Πώς τους προσέχουμε: Για μεγαλύτερη αντοχή στη χρήση ή για χρήση σε διαβρωτικό περιβάλλον πολλοί κανόνες επιχρωμιώνονται ή κατασκευάζονται από ανοξείδωτο χάλυβα. Οι κοινοί κανόνες δεν πρέπει, μετά τη χρήση τους, να αφήνονται ακαθάριστοι ή εκτεθειμένοι στον αέρα, για να αποφεύγεται η οξείδωσή τους, η φθορά των διαιρέσεών τους και η μεταβολή του μήκους τους. Πρέπει να τους καθαρίζουμε προσεκτικά, σε τακτά χρονικά διαστήματα, και να τους αλείφουμε με βαζελίνη. Εάν πρόκειται να τους αποθηκεύσουμε, το αλείφουμε με αντισκωριακό ή με ελαφρό λάδι. Δε χρησιμοποιούμε ποτέ τους κανόνες ως κατσαβίδια ή υπομόχλια και τους προστατεύουμε από χτυπήματα. Ελέγχουμε τακτικά την ευθυγράμμισή τους στην πλάκα εφαρμογής, αλλά και τους ίδιους τους κανόνες για τυχόν φθορές που επιβάλλουν την αντικατάστασή τους. Μετά από μακροχρόνια χρήση πρέπει να ελέγχονται σε μετροτεχνικό εργαστήριο για φθορά ή παραμόρφωση.

3. Μετρητικό ρολόι. Το μετρητικό ρολόι χρησιμοποιείται από τον τεχνίτη μηχανολογικών κατασκευών για συγκριτικές μετρήσεις: συγκρίνονται οι διαστάσεις ενός αντικειμένου με τις διαστάσεις ενός άλλου ίδιου αντικειμένου και ευρίσκεται πόσο διαφέρουν μεταξύ τους. Ειδικότερα μερικές από τις χρήσεις του είναι:

• Ο έλεγχος οριακών τιμών διαστάσεων
• Ο έλεγχος της ομοκεντροτητας και της κυλινδρικότητας αξόνων
• Το κεντράρισμα ή ο παραλληλισμός εργασίας σε εργαλειομηχανές.

Η ακρίβεια μέτρησης με το μετρητικό ρολόι είναι συνήθως 0.001, 0.005 ή 0.01 mm στο μετρικό σύστημα και 0.0001' ', 0.0005' ' ή 0.001'' στο αγγλοσαξονικό σύστημα μονάδων μέτρησης.

Πώς τα χρησιμοποιούμε: Για να χρησιμοποιήσουμε το μετρητικό ρολόι, το στερεώνουμε αρχικά σε ειδική βάση, ανάλογα με την εφαρμογή. Στη συνέχεια, τοποθετούμε συνήθως ανάμεσα στον κινητό επαφέα και στη βάση (ή ανάμεσα στον κινητό επαφέα και σ’ έναν άλλο σταθερό επαφέα) το πρότυπο κομμάτι, δηλαδή το αντικείμενο εκείνο προς το οποίο θα συγκρι- θούν τα υπόλοιπα. Ο επαφέας πρέπει να είναι κάθετος προς την επιφάνεια που θα μετρηθεί. Στρέφουμε την πλάκα του ρολογιού έτσι, ώστε ο δείχτης να δείχνει μηδέν. Ακολούθως, τοποθετούμε τα προς μέτρηση κομμάτια και ανάλογα με το πόσο και προς τα πού στρέφεται ο δείχτης καταλαβαίνουμε αν το κομμάτι είναι μεγαλύτερο ή μικρότερο και κατά πόσο από το πρότυπο.

Πώς τα φροντίζουμε: Τα ρολόγια απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή και φροντίδα κατά τη χρήση τους. Είναι ευαίσθητα όργανα ακρίβειας και η κακομεταχείρισή τους ενδέχεται να έχει επιπτώσεις στη λειτουργία και την ακρίβεια τους. Μετά τη χρήση τους, τα καθαρίζουμε προσεκτικά και τα τοποθετούμε στην κασετίνα τους.

4. Παχύμετρα. Τα παχύμετρα είναι εξαιρετικώς εύχρηστα όργανα ακρίβειας. Η ακρίβειά τους βασίζεται στη βοηθητική τους κλίμακα, το βερνιέρο. Ονομάζονται και παχύμετρα βερνιέρου, από το όνομα του Γάλλου Pierre Vernier, που επινόησε τη χρήση των δύο εφαπτόμενων κλιμάκων.

Το παχύμετρο αποτελείται από ένα σταθερό και ένα κινητό μέρος. Το σταθερό είναι ένας μεταλλικός κανόνας, που το εμπρόσθιο άκρο του διαμορφώνεται σε δύο ‘ράμφη’ διαφορετικού μεγέθους και με αντίθετο προσανατολισμό. Ο κανόνας αυτός φέρει συνήθως χαραγμένη διπλή κλίμακα: υποδιαιρέσεις της ίντσας στο πάνω μέρος του και του μέτρου στο κάτω. Το κινητό μέρος φέρει και αυτό στο ένα άκρο του δύο ‘ράμφη’ αντίστοιχα του σταθερού και έχει χαραγμένη την κλίμακα του βερνιέρου σε υποδιαιρέσεις του χιλιοστομέτρου (0.90 ή 0.45 mm) και της ίντσας (1/128'', 0.024''). Επιπλέον, είναι πιθανό να υπάρχει προσαρμοσμένο ένα στέλεχος που χρησιμεύει για μετρήσεις βάθους.

Τα παχύμετρα χρησιμοποιούνται για τη μέτρηση εσωτερικών ή εξωτερικών διαστάσεων ή για βαθυμετρήσεις. Το ακραίο τμήμα στα ράμφη είναι πιο λεπτό για να είναι δυνατή η μέτρηση του πυρήνα των κοχλιών. Η μέγι- στη ακρίβεια μέτρησής τους είναι 0.1 mm, 0.05 mm και 0.02 mm στο μετρικό και 1/128' ' και 0.001'' στο αγγλοσαξονικό σύστημα.

Πώς τα χρησιμοποιούμε: Για μια σωστή μέτρηση πρέπει:

• Το αντικείμενο να έρχεται σε επαφή με τις επιφάνειες των ραμφών και όχι με τις ακμές τους.
• Το προς μέτρηση αντικείμενο να μην τοποθετείται στην άκρη των ραμφών, αλλά στο εσωτερικό του μεταξύ τους διακένου.
• Τα ράμφη να μην πιέζονται έντονα πάνω στο αντικείμενο.
• Η ανάγνωση της ένδειξης να γίνεται με τα μάτια να κοιτάζουν το όργανο κάθετα και όχι πλάγια.

Πώς τα προσέχουμε: Τα παχύμετρα, όπως άλλωστε όλα τα όργανα μέσης, απαιτούν σωστή και προσεκτική χρήση, καλή συντήρηση και προστασία από χτυπήματα, οξέα ή εστίες θερμότητας. Όταν δεν τα χρησιμοποιούμε, τα φυλάμε στη θήκη τους. Οσον αφορά στη συντήρηση και στην αποθήκευσή τους, ισχύουν όσα ειπώθηκαν για τους κανόνες. Επί πλέον όμως στα παχύμετρα πρέπει να ελέγχεται τακτικά η κατάσταση στην οποία βρίσκεται η συναρμογή σταθερού-κινητού μέρους, αλλά και η κατάσταση των ραμφών τους, από την άποψη της φθοράς ή στρέβλωσης. Για να ελέγξουμε την παραλληλότητα των ραμφών, τα φέρνουμε σε επαφή, τα τοποθετούμε μπροστά σε φωτεινή πηγή και παρατηρούμε το πάχος του αρμού διαφυγής του φωτός. Ο έλεγχος, τέλος, της ακρίβειας του παχυμέτρου γίνεται με συγκριτική μέτρηση (μετράμε με αυτό ένα πρότυπο μήκος, το οποίο έχει προηγουμένως μετρηθεί με μικρόμετρο).

5. Μικρόμετρα. Τα μικρόμετρα χρησιμοποιούνται για τη μέτρηση εσωτερικών και εξωτερικών διαστάσεων και για μετρήσεις βάθους. Η λειτουργία του μικρομέτρου στηρίζεται στην αρχή των σπειρωμάτων, η οποία καθορίζει ότι: “η αξονική μετατόπιση κοχλία σε σταθερό περικό- χλιο είναι ανάλογη με τις στροφές του κοχλία και για μια πλήρη στροφή είναι ίση με το βήμα του σπειρώματος” (για σπειρώματα μιας αρχής). Χαράσσοντας στην περιφέρεια της κεφαλής του κοχλία έναν αριθμό π.χ. 10 ίσων μεταξύ τους υποδιαιρέσεων και στο σταθερό περικόχλιο μια ευθεία αναφοράς, μπορούμε να μετρήσουμε αξονική μετατόπιση του κοχλία ίση με το 1/10 του βήματός του. Αν το βήμα του σπειρώματος είναι 1 mm, τότε για 1 3/10 στροφή του κοχλία η αξονική του μετατόπιση είναι 1 3/10mm

Πώς λειτουργούν: Τα μικρόμετρα αποτελούνται από δύο κύρια μέρη:
• Το σκελετό, σχήματος πετάλου, με τη δεξιά κυλινδρική του προέκταση να διαμορφώνεται σε περικόχλιο και
• Τον κινητό κοχλία, του οποίου προέκταση αποτελεί ο κινητός επαφέας.

Στον κινητό κοχλία είναι ενσωματωμένος ο κάλυκας ο οποίος περιβάλλει το περικόχλιο. Ο σταθερός επαφέας-πέλμα και ο κινητός επαφέας κατασκευάζονται από ανοξείδωτο χάλυβα και έχουν επιφάνειες εξαιρετικά σκληρές, επίπεδες και λείες. Τα σπειρώματα του κοχλία και του περικοχλί-ου είναι μεγάλης ακρίβειας. Οταν περιστρέφουμε τον κάλυκα, ο κινητός κοχλίας βιδώνεται ή ξεβιδώνεται και ο κινητός επαφέας πλησιάζει ή απομακρύνεται από το σταθερό επαφέα-πέλμα. Η εξωτερική κυλινδρική επιφάνεια του περικοχλίου έχει διαμορφωθεί σε κυλινδρικό κανόνα: σε μία διαμήκη γενέτειρά του έχουν χαραχθεί υποδιαιρέσεις σε χιλιοστόμετρα ή σε υποπολλαπλάσια της ίντσας. Ο ρικνωτός ασφαλιστικός δακτύλιος χρησιμεύει για τη σταθεροποίηση του κινητού επαφέα. Σφίγγοντάς τον ο επαφέας  κινητοποιείται, ξεσφίγγοντάς τον ελευθερώνεται και μπορεί να περιστραφεί. Ο μηχανισμός, στην άκρη του κάλυκα, φέρει αναστολέα (καστάνια) και ελατήριο με ορισμένη τάση. Χρησιμεύει, για να πιέζονται οι επιφάνειες που πρόκειται να μετρηθούν με ορισμένη, μικρή πάντα, πίεση. Εξασφαλίζεται έτσι η ακρίβεια των μετρήσεων και προστατεύεται το μικρόμετρο από επικίνδυνες παραμορφώσεις. Τα μικρόμετρα κατασκευάζονται με διάφορους βαθμούς ακρίβειας μέτρησης (0.01 ή 0.002 mm και 0.001'' ή 0.0002'').

Πώς τα χρησιμοποιούμε: Η μέτρηση με το μικρόμετρο γίνεται σε τρεις φάσεις:

• Τοποθέτηση του μικρομέτρου (χρήση του αναστολέα για την κανονική σύσφιξη των επαφών).
• Ακινητοποίηση της κινητής επαφής.
• Ανάγνωση της ένδειξης.

Κατά τη μέτρηση διαστάσεων με το μικρόμετρο προσέχουμε:

♦ Το αντικείμενο να έρχεται σε επαφή με όλη την επιφάνεια των μετωπικών επιφανειών των επαφέων και όχι με τις γωνίες τους.
♦ Η ένδειξη να διαβάζεται κοιτάζοντας κάθετα το όργανο και όχι λοξά.
♦ Να χρησιμοποιείται το ασφαλιστικό περικόχλιο το οποίο, όταν σφίγγει καλά, ακινητοποιεί τον κινητό επαφέα και μονιμοποιεί τη μέτρηση. Διαφορετικά, αρκεί ένα ακούσιο βίδωμα ή ξεβίδωμα του καλύμματος, για να έχουμε λανθασμένη μέτρηση.
♦ Να χρησιμοποιείται ο αναστολέας (καστάνια) για την αποφυγή δυνατού σφιξίματος του κομματιού, το οποίο οδηγεί σε μείωση της ακρίβειας και φθορά του οργάνου.

Φάσεις μέτρησης με μικρόμετρο

Πώς τα προσέχουμε: Επιβάλλεται η καλή μεταχείριση και συντήρηση των μικρομέτρων, ώστε να έχουμε πάντα ακριβείς μετρήσεις. Πριν την αποθήκευσή τους:

• Αλείφουμε τις επιφάνειές τους με φαρμακευτική βαζελίνη και
• Αφήνουμε ένα μικρό διάκενο ανάμεσα στις μετωπικές επιφάνειες των επαφέων τους, για να αποφύγουμε τη διάβρωσή τους.

Πριν την επαναχρησιμοποίησή τους καθαρίζουμε με ένα φύλλο χαρτιού τις επιφάνειες των επαφέων (τοποθετούμε το χαρτί ανάμεσα στις κλειστές επαφές και το έλκουμε).

Ελέγχουμε περιοδικά την επιπεδότητα και παραλληλία των επιφανειών επαφής των επαφέων και τη φθορά του κοχλία και του περικοχλίου. Ο έλεγχος της φθοράς γίνεται ή με πρότυπο πλακίδιο ή με το πρότυπο μήκος, που συνήθως συνοδεύει το μικρόμετρο.

Είδη μικρόμετρων
Αναλόγως προς το σύστημα μέτρησης, τα μικρόμετρα διαιρούνται σε:
• Μικρόμετρα μετρικού συστήματος και
• Μικρόμετρα αγγλοσαξονικού συστήματος

και αναλόγως προς το είδος της μετρούμενης διάστασης, σε:
• Μικρόμετρα για εξωτερικές διαστάσεις
• Μικρόμετρα για εσωτερικές διαστάσεις
• Μικρόμετρα άμεσης ανάγνωσης (με μετρητή ή αριθμητήρα) και
• Μικρόμετρα βάθους (βαθύμετρα).

Μικρόμετρα με μετρητικό ρολόι
Η διαφορά τους από τα συνηθισμένα μικρόμετρα είναι ότι φέρουν ενσωματωμένο μετρητικό ρολόι, που οδηγεί σε βαθμό ακρίβειας μέτρησης ίσο με 0.001 mm ή 0.0001''. Κατά κανόνα, χρησιμοποιούνται ως ελεγκτήρες οριακών τιμών διαστάσεων (ΠΕΡΝΑ - ΔΕΝ ΠΕΡΝΑ).

6. Διαβήτες Οι διαβήτες (αλλιώς: κομπάσα) αποτελούνται από δύο σκέλη κατασκευασμένα από χάλυβα με υψηλή περιεκτικότητα σε άνθρακα, που καταλήγουν σε στρογγυλεμένα άκρα. Υπάρχουν σε τυποποιημένα μεγέθη των 120-150 και 300 mm. Οι διαβήτες εξυπηρετούν στη σύγκριση εσωτερικών και εξωτερικών διαστάσεων μήκους (κυρίως αξόνων, τρυπών, σωλήνων).

Οι διαβήτες (αλλιώς: κομπάσα) αποτελούνται από δύο σκέλη κατασκευασμένα από χάλυβα με υψηλή περιεκτικότητα σε άνθρακα, που καταλήγουν σε στρογγυλεμένα άκρα. Υπάρχουν σε τυποποιημένα μεγέθη των 120-150 και 300 mm.Οι διαβήτες εξυπηρετούν στη σύγκριση εσωτερικών και εξωτερικών διαστάσεων μήκους (κυρίως αξόνων, τρυπών, σωλήνων). Επειδή συνήθως δε φέρουν κλίμακα μέτρησης, η ρύθμισή τους σε ορισμένη διάσταση, όπως και η μέτρηση του ανοίγματος τους μετά τη λήψη μιας διάστασης, γίνεται με τη βοήθεια οργάνων μέτρησης μήκους (π.χ. κανόνα). Επίσης, αν θέλουμε να κατασκευάσουμε ένα απλό αντικείμενο σύμφωνα με τις διαστάσεις ενός άλλου, παίρνουμε τις διαστάσεις από το πρωτότυπο και τις μεταφέρουμε στο αντίγραφο με τη χρησιμοποίηση του διαβήτη

Υπάρχουν τρία είδη διαβητών:

Διάφορα είδη διαβητών - Χρήση διαβήτη για τη σύγκριση μηκών

• Διαβήτες για εξωτερικές διαστάσεις
• Διαβήτες για εσωτερικές διαστάσεις
• Διαβήτες για εσωτερικές και εξωτερικές διαστάσεις.

Πώς χρησιμοποιούνται: Το άνοιγμα των διαβητών, αναλόγως προς το είδος τους ρυθμίζεται ή από την τάση σύσφιγξης του κοχλία στην κεφαλή τους ή με τη βοήθεια μικρομετρικού κοχλία (για όσους φέρουν κυκλικό ελατήριο). Προσέχουμε να μην ανοίγουμε τον ελατηριωτό διαβήτη μέχρι το μεγαλύτερο άνοιγμά του. Η μεγαλύτερη ακρίβεια μέτρησης που επιτυγχάνεται είναι ±0,25 mm.

Πώς τους προσέχουμε: Ισχύει ό,τι έχουμε πει για τους μεταλλικούς κανόνες.

ΟΡΓΑΝΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΓΩΝΙΩΝ

1. Γωνιές. Γωνιές ονομάζονται τα όργανα που χρησιμοποιούνται για τη μέτρηση (έλεγχο ακρίβειας ή σημάδεμα) των ορθών γωνιών. Υπάρχουν διάφορες κατηγορίες γωνιών: Αυτές που παρέχουν την ευχέρεια μέτρησης γωνιών 90° και 45° (σύνθετη γωνιά),

Πώς τις χρησιμοποιούμε:Για να εξακριβώσουμε αν η γωνία ενός κομματιού είναι 90° ή όχι, εφαρμόζουμε τη γωνιά- όργανο στο κομμάτι και ελέγχουμε αν οι πλευρές της εφάπτονται σ’ όλο το μήκος τους πάνω στις επιφάνειες που ελέγχουμε. Αν σε ολόκληρο το μήκος επαφής των σκελών της γωνιάς με τις ελεγχόμενες επιφάνειες φαίνεται μια ισοπαχή φωτεινή γραμμή, τότε η γωνία είναι 90°. Οσον αφορά στα υλικά κατασκευής τους και στη συντήρηση-αποθήκευσή τους, ισχύουν, όσα ειπώθηκαν στην ενότητα για τους μεταλλικούς κανόνες.

Φαλτσογωνιές. Οι φαλτσογωνιές είναι όργανα για τη μέτρηση οξειών ή αμβλειών γωνιών. Διακρίνονται σε δύο είδη:

• Τις σταθερές, αυτές δηλαδή που έχουν σταθερό άνοιγμα
• Τις ρυθμιζόμενες, αυτές που έχουν μεταβλητό άνοιγμα.

Κεντρογωνιές. Η κεντρογωνιά είναι μια γωνιά 90°, η οποία στη διχοτόμο της ορθής γωνιάς φέρει και τρίτο σκέλος. Χρησιμοποιείται για τον καθορισμό του κέντρου των αξόνων (ως σημείου τομής δύο διαμέτρων).

Μοιρογνωμόνια. Τα μοιρογνωμόνια χρησιμοποιούνται για τη μέτρηση και τον έλεγχο γωνιών και για τη χάραξη ευθειών με κλίση. Ο βαθμός ακρίβειας που παρέχουν είναι από μία (1) μοίρα (απλά μοιρογνωμόνια) ως 1/10 της μοίρας (μοιρογνωμόνια με κλίμακα βερνιέρου).

Αλφάδια Τα αλφάδια (ή αεροστάθμες) χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο της οριζοντιότητας, αλλά και της κατακορυφότητας επιφανειών. Ακόμη, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη μέτρηση μικρών γωνιών κλίσης με καλή σχετικά ακρίβεια.

Πώς τα χρησιμοποιούμε: Μια επιφάνεια, που ελέγχεται με αλφάδι, είναι οριζόντια, όταν η φυσαλίδα αέρα βρίσκεται ακριβώς ανάμεσα στις δύο κύριες γραμμές. Εάν βρίσκεται δεξιότερα, αυτό σημαίνει ότι η επιφάνεια γέρνει προς τα αριστερά και αντιστρόφως. Ο έλεγχος οριζοντιότητας περιλαμβάνει την τοποθέτηση του αλφαδιού διαδοχικά κατά δύο κάθετες, μεταξύ τους, διευθύνσεις.

Νήματα στάθμης. Με το νήμα της στάθμης ελέγχεται απευθείας το κατακόρυφο μιας επιφάνειας. Αποτελείται από ένα νήμα από ανθεκτικό υλικό που στο ένα άκρο του φέρει ένα βάρος, ενώ το άλλο καταλήγει στο κέντρο ενός τετράγωνου πλακιδίου του οποίου η πλευρά είναι ίση με τη διάμετρο του βαριδιού.

Έλεγχος κατακορυφότητας με γωνιά-αλφάδι και με νήμα στάθμης

Το νήμα της στάθμης, όπως και το αλφάδι, είναι αναγκαία στην εγκατάσταση μηχανημάτων.