Μάθημα : ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Β' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Κωδικός : 2706015505
Η θάλασσα στη μοντέρνα ποίηση και το δημοτικό και έντεχνο τραγούδι
Κείμενο σε ηλεκτρονική μορφή:
ΝΑΖΙΜ ΧΙΚΜΕΤ
Νανούρισμα στο γιο μου
O πατέρας-ποιητής παραστέκεται στο άρρωστο παιδί του και υπαγορεύει στη μητέρα το παρακάτω ασυνήθιστο νανούρισμα.
Ο γιος μου κρυολόγησε. Καίει στον πυρετό, ύπνος δεν τον παίρνει. Τα μάτια του βγάζουνε φωτιές. Κι η μάνα του: «Να νανουρίσω το μωρό μου», λέει. «Τι να του τραγουδήσω; "Νάνι νάνι το παιδί μου" ή το "Ας κοιμηθεί να μεγαλώσει κι ύστερα πασάς να γένει";» Μα ούτε το ένα ούτε το άλλο.
Η μάνα του γιου μου έτσι θα 'θελα να τον νανουρίσει:
Κοιμήσου, σπλάχνο μου, κοιμήσου• νάνι...
Στον ύπνο σου έρχεται μια θάλασσα απέραντη. Βουνά
τα κύματά της, φουσκώνουν αφρισμένα, λυσσομανάνε...
Κοιμήσου, σπλάχνο μου, κοιμήσου• νάνι...
Στον ύπνο σου έρχεται ένα καράβι, κι εσύ στη γέφυρα
του καπετάνιου. Στα δεξιά σου, το κύμα που χτυπιέται,
και στα ζερβά σου... Για δες το που σε πολεμάει...
Μα μη σε νοιάζει, γιε μου, μη φοβάσαι! Οι μηχανές δουλεύουνε
σαν την καρδιά σου. Το σκαρί γερό και το τιμόνι στα χέρια σου...
Κοιμήσου, σπλάχνο μου, κοιμήσου• νάνι...
Πελώρια αέρινη γέφυρα δένει τα περιγιάλια.
Στ' αστραφτερό δοκάρι της εσύ αγναντεύεις.
Κοίτα κάτω, μη ζαλιστείς. Κοίτα πάνω,
το κεφάλι σου λες κι ακουμπάει στον ουρανό...
Κοιμήσου, σπλάχνο μου, κοιμήσου• νάνι...
Τι πολλά βιβλία είν' αυτά; Όλα τα έχεις διαβάσει;
Ρυτίδες στο μέτωπό σου, τα μαλλιά σου κατάλευκα.
Τα μάτια σου είναι τα μόνα στη γη που έχουν καταλάβει.
Το πρόσωπό σου όμορφο σαν την αιωνιότητα.
Μην αμφιβάλλεις, μη φοβάσαι μη και δεν βρήκες ό,τι έψαχνες.
Διάβαζε πολεμώντας, διάβαζε αυτό που διαβάζεις
χωρίς να το ξεχωρίζεις από τη μάχη...
Κοιμήσου, σπλάχνο μου, κοιμήσου• νάνι...
Άκου• φωνές ακούς. Κοίτα τι όμορφα χρώματα που βλέπεις...
Τα χέρια σου χαϊδεύουν το μάρμαρο, και να, του δίνουν το πιο σταθερό,
το πιο ζωντανό σχήμα...
Κοιμήσου, σπλάχνο μου, κοιμήσου• νάνι...
Άφοβος σαν θαλασσινός, μάστορας δημιουργός,
φιλόσοφος γνώστης και καλλιτέχνης τολμηρός• έτσι να γίνεις...
Κοιμήσου, σπλάχνο μου, κοιμήσου• νάνι...
Ν. Χικμέτ, Το ερωτευμένο σύννεφο,
μτφρ. Έρα Σαββαΐδου, Ύψιλον
ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΑΡΑΝΤΑΡΗΣ ![Βιογραφικό σημείωμα [πηγή: Εθνικό Κέντρο Βιβλίου]](https://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2246/Keimena-Neoellinikis-Logotechnias_B-Gymnasiou_html-empl/extras/extras_images/link_ext.png "Βιογραφικό σημείωμα [πηγή: Εθνικό Κέντρο Βιβλίου]"){kind=small}
Ξυπνάμε και η θάλασσα ξυπνά μαζί μας
Το ποίημα γράφτηκε το 1940 και περιστρέφεται γύρω από τις πιο χαρακτηριστικές εικόνες του ελληνικού και μεσογειακού τοπίου: θάλασσα, ουρανό και ήλιο. Η κυρίαρχη αυτή αίσθηση της φύσης ζωντανεύει μπροστά στα μάτια μας και τονώνει τη συναισθηματική μας διάθεση.
Κώστας Τσόκλης, Θαλασσινό τοπίο
Ξυπνάμε και η θάλασσα ξυπνά μαζί μας
Με όραση καινούρια προχωρούμε
Η μέρα έχει μαιάνδρους*
Όπως η θάλασσα κύματα
Στην καρδιά μας αδειάσαμε (προσωρινά)
Την πόλη
Εμείναμε με την εικόνα τ' ουρανού
O ήλιος εμέτρησε τη γη μας
Η μέρα τούτη όπου ξυπνήσαμε
Με θάλασσα και κύματα
Με όραση και μνήμη καθαρή
Τόσο μεγάλωσε
Που ο ήλιος δεν μπόρεσε να τη μετρήσει
Που ο ήλιος δεν μπόρεσε να τη χωρέσει
Γ. Σαραντάρης, Ποιήματα, τόμ. 5, Gutenberg
* μαίανδροι: γεωμετρικά σχήματα, εδώ μεταφορικά
ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ
Πίνοντας ήλιο κορινθιακό
Η ποιητική συλλογή Ήλιος ο Πρώτος του Οδυσσέα Ελύτη γράφτηκε και κυκλοφόρησε μέσα στην Κατοχή (1943), περιέχει ωστόσο αισιόδοξα ποιήματα που, σε πείσμα της δύσκολης εποχής, υμνούν τη χαρά της ζωής, τον έρωτα, τη φύση και το ελληνικό φως. Το παρακάτω ποίημα, το οποίο στη συλλογή είναι άτιτλο μέρος μιας ενότητας, προβάλλει τη στενή σχέση του ποιητή με τη φύση, η οποία τον αναζωογονεί και τον γεμίζει δημιουργική διάθεση.
Ηλίας Δεκουλάκος, Στύλοι Ολυμπίου Διός
Πίνοντας ήλιο κορινθιακό
Διαβάζοντας τα μάρμαρα
Δρασκελίζοντας* αμπέλια θάλασσες
Σημαδεύοντας με το καμάκι
Ένα τάμα* ψάρι που γλιστρά
Βρήκα τα φύλλα που ο ψαλμός του ήλιου αποστηθίζει* Τη ζωντανή στεριά που ο πόθος χαίρεται
Ν' ανοίγει.
Πίνω νερό κόβω καρπό
Χώνω το χέρι μου στις φυλλωσιές του ανέμου
Οι λεμονιές αρδεύουνε* τη γύρη της καλοκαιριάς
Τα πράσινα πουλιά σκίζουν τα όνειρά μου
Φεύγω με μια ματιά
Ματιά πλατιά όπου ο κόσμος ξαναγίνεται
Όμορφος από την αρχή στα μέτρα της καρδιάς.
Ο. Ελύτης, Ποίηση, Ίκαρος
| ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ | |
| ♦ |
Χωριστείτε σε ομάδες και οργανώστε μια έρευνα για τη διαχρονική επίδραση της θάλασσας στην καθημερινή ζωή, στον πολιτισμό και στη διαμόρφωση της ανθρώπινης ψυχολογίας στους μεσογειακούς λαούς. Ζητήστε από τους καθηγητές της Ιστορίας, των θρησκευτικών και της Γεωγραφίας να καθοδηγήσουν την έρευνά σας.
|
| ♦ |
Δημιουργήστε κολάζ με θέμα τη θάλασσα, τη ζωή των θαλασσινών, τις ομορφιές του βυθού ή τις ομορφιές των θαλασσών και των νησιών μας.
Η θάλασσα στο δημοτικό τραγούδι συμβολίζει την απεραντοσύνη, τον κίνδυνο, την απώλεια, αλλά και την ελπίδα, τη γέννηση νέων πραγμάτων και την ομορφιά. Συχνά απεικονίζεται ως πηγή περιπέτειας, ηρωισμού και μεταφοράς για τους ναυτικούς και τους έμπορους, αλλά και ως χώρος που φιλοξενεί θανάτους, θρήνους και την αναμονή των αγαπημένων.
Συμβολισμοί και ρόλοι της θάλασσας στο δημοτικό τραγούδι:
ΝΙΚΟΣ ΠΟΡΤΟΚΑΛΟΓΛΟΥ, ΘΑΛΑΣΣΑ ΜΟΥ ΣΚΟΤΕΙΝΗ youtube Αχ θάλασσα μου σκοτεινή
Θάλασσα αγριεμενή Που θα με βγάλεισ το πρωί Σε ποιά στεριά μου ξένη Που θα με βγάλεισ το πρωί
Σε ποιά στεριά μου ξένη Αχ θάλασσα μου σκοτεινή Θάλασσα αγριεμενή Τα είχα όλα μια φορά
Μα ήθελα παραπάνω Τι να τα κάνω τώρα πιά Απόψε πού σε απόψε πού σε χάνω Μέσα στα μαύρα σου νερά
Κομμάτια ή ζωή μου Αχ θάλασσα μου εσύ βαθιά Που κρύβεισ το νησί μου Αχ θάλασσα μου εσύ βαθιά
Που κρύβεισ το νησί μου Μέσα στα μαύρα σου νερά Κομμάτια ή ζωή μου Τα είχα όλα μια φορά
Μα ήθελα παραπάνω Τι να τα κάνω τώρα πιά Απόψε πού σε απόψε πού σε χάνω Απόψε πού σε χάνω
Τα είχα όλα μια φορά
Μα ήθελα παραπάνω Τι να τα κάνω τώρα πιά Απόψε πού σε απόψε πού σε χάνω Τα είχα όλα μια φορά
Μα ήθελα παραπάνω Τι να τα κάνω τώρα πιά Απόψε πού σε απόψε πού σε χάνω |
