Μάθημα : Οδύσσεια

Ο ουγγρικής καταγωγής Γκρέγκορι Ναζ θεωρείται ο πιο σημαντικός μελετητής του Ομήρου στην εποχή μας. Καθηγητής Κλασσικής Ελληνικής Φιλολογίας και Συγκριτικής Γραμματολογίας στη Παναπιστήμιο Χάρβαρντ των ΗΠΑ καθώς και επικεφαλής του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών του πανεπιστημίου, έχει αφιερώσει τη ζωή του στην επιστημονική μελέτη της Ιλιάδας και της Οδύσσειας. Τον συναντήσαμε στην Αρχαία Ολυμπία, την περασμένη Τρίτη, στο πλαίσιο του Πρώτου Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου με θέμα “Αθλήματα, Πολιτική και Πολιτισμός”, που διοργάνωσε η Διεθνής Ολυμπιακή Ακαδημία σε συνεργασία με το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών του Χάρβαρντ.

 

Ξεκίνησα ωσς γλωσσολόγος. Μελέτησα τα Νέα Ελληνικά παράλληλα με τα Αρχαία, διότι με ενδιέφερε η μεθοδολογία. Αλλά μέσα από την εργασία μου ως καθηγητή στο Χάρβαρντ άρχισε να με συνεπαίρνει όλο και περισσότερο ο Όμηρος, και έτσι μπήκα στη λογοτεχνία από την πίσω πόρτα.

 

Ο Όμηρος είναι η .... παιδική χαρά για έναν γλωσσολόγο. Πρόκειται για ένα από τα πιο ακριβή συστήματα ανθρώπινης έκφρασης όλων των εποχών. Η Ιλιάδα και η Οδύσσεια δεν αναπτύχθηκαν σε έναν τόπο και χρόνο, ααλλά μέσα από την πιο εκλεπτυσμένη αλληλεπίδραση με το κοινό, σε διάστημα τουλάχιστον 1.000ξ με 1.5000 χρόνων. Δεν υπάρχει συλλαβή στον Όμηρο που νε μην έχει δοκιμαστεί στο χρόνο.

 

Δεν υπήρχε ένας Όμηρος. Υπήρχαν πολλοί Όμηροι στην Μικρά Ασία και στα μεγάλα νησιά, ειδικά στη Λέσβο, τη Χίο και τη Σάμο. Η φιγούρα του Ομήρου εξελίσσεται στο χρόνο.

 

Και επ' αυτού οι απόψεις διίστανται. Διότι υπάρχει και η Κεφαλονιά και σε κάποιο σημείο της Οδύσσειας λέει ότι η Ιθάκη είναι το πιο δυτικό από όλα τα Ιόνια νησιά. Δεν έχω την απάντηση. Έχω κάποιες τεχνικές – γλωσσολογικές και ανθρωπολογικές – που με κάνουν ίσως να βλέπω τα πράγματα διαφορετικά.

 

Ήδη από τον 5ο αιώνα π.Χ., στην κλασική Αθήνα, γνώρισαν ότι η ομηρική ποίηση ήταν η καλύτερη απόσταξη για να καταλάβει κάποιος όλα όσα είναι σημαντικά στη ζωή: πώς να είσα άνθρωπος, πώς να ζήσεις και πώς να πεθάνεις. Ο Ηρόδοτος λέει ότι μόνο εάν έχεις διαβάσει Ησίοδο και Όμηρο μπορείς να θεωρηθείς πολιτισμένος άνθρωπος.

 

Νομίζω ότι είναι σημαντικό να επιστρέψουμε στα βασικά. Αυτά τα έργα δεν ήταν “ατυχήματα” κάποιας διάνοιας. Ήταν ολοκληρωμένα συστήματα σκέψης. Ειδικά για τους Έλληνες είναι πολύ σημαντικό – και δεν το λέω με την ιδεολογική έννοια – να είναι περήφανοι για την κληρονομιά τους. Αντηχεί μαζί τους, μέσα από τη γλώσσα που είναι μέρος αυτού του συστήματος σκέψης.

 

Ναι. Αλλά σε ό,τι αφορά εμένα, τα τρία πιο σημαντικά πράγματα στη ζωή μου είναι η ελληνική γλώσσα, η δυνατότητα να μελετήσω την ελληνική γλώσσα μέσα από το χρόνο, από το 2000 π.Χ. μέχρι σήμερα, και, τρίτον, ο πολιτισμός του τραγουδιού. Η εμπειρία ζωής που νιώθει κάθε Έλληνας με ένα τραγούδι του Θεοδωράκη ή του Χατζηδάκι.

 

Ομολογώ πως ως έφηβος ερωτεύτηκα “Το περιγιάλι το κρυφό”. Αλλά δεν θα είναι ποτέ το ίδιο για μένα, όπως εάν είχα γεννηθεί Έλληνας. Με κοινή εμπειρία τόσο φυσική όσο το να τρως ή να πίνεις.