Μάθημα : Εξέλιξη - Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ιστορία της ανθρώπινης εξέλιξης : ασαφής η πλήρης εικόνα, γιατί

• εμπλέκονται πολλά είδη οργανισμών
• βρίσκουμε μόνο θραύσματα και σπανίως πλήρη απολιθώματα.
• δεν υπάρχουν απολιθώματα των ενδιάμεσων σταδίων της εξέλιξης (αυτές οι περίοδοι αλλαγών ήταν γρήγορες - μικρή πιθανότητα να απολιθωθούν οι «ενδιάμεσοι κρίκοι»)

Σαφής η γενικότερη πορεία:

• Άρχισε πριν από 4.000.000 χρόνια στην ανατολική Αφρική, από μια ομάδα ζώων που ονομάζονται Αυστραλοπίθηκοι,
• αυτοί εξελίχθηκαν στους πρώτους ανθρώπους και
• έφτασε στον Homo sapiens, δηλαδή τον σημερινό άνθρωπο.

Στοιχεία που χρησιμοποιήθηκαν:

• απολιθώματα,
• πέτρινα εργαλεία και
• έλεγχοι στο DNA για σύγκριση απολιθωμάτων που συνεχώς ανακαλύπτονται με τους σημερινούς ανθρώπους και πιθήκους

Για να κατανοήσουμε την εξέλιξη του ανθρώπου, πρέπει να σκεφτούμε και το πώς ήταν το περιβάλλον εκείνη την εποχή.

• Αρχικά: πυκνή ζούγκλα: ευνοεί πιθήκους (εξαίρετοι αναρριχητές)
• 4 εκατ. χρόνια πριν: δασώδεις εκτάσεις και λιβάδια (λόγω έναρξης ξηρασίας): εμφανίζονται οι Αυστραλοπίθηκοι (στέκονται όρθιοι, κινούνται γρηγορότερα και εντοπίζουν από μακριά τον κίνδυνο).
• αργότερα: οι εκτάσεις γίνονταν όλο και πιο ανοιχτές (οι βιότοποι των συνηθισμένων πιθήκων εξαφανίζονταν). Οι Αυστραλοπίθηκοι επιβίωσαν, ενδεχομένως γιατί ζούσαν σε ομάδες και συνεργάζονταν στο κυνήγι.
• 2 εκατ. χρόνια πριν: Τυχαία, κάποιοι εμφάνισαν μεγαλύτερους εγκεφάλους (μεγαλύτερη ευφυία), ένα πιο γερό, όρθιο σώμα και την ικανότητα να κατασκευάζουν πέτρινα εργαλεία. Ήταν οι πρώτοι άνθρωποι - Homo habilis (ο επιδέξιος) - που έζησαν για 500.000 χρόνια
• 1,6 εκατ. χρόνια πριν: εμφανίστηκε στην Αφρική ο H. erectus (ο όρθιος), από όπου πέρασε στην Ασία - στην οποία έζησε μέχρι πριν 250.000 χρόνια - και στην Ευρώπη - από όπου εξαφανίστηκε πριν 500.000 χρόνια. Χαρακτηριστικά: ζούσε ομαδικά σε σπηλιές ή καλύβες, χρησιμοποιούσε τη φωτιά (έψηνε το κρέας), ίσως είχε ικανότητα ομιλίας
• 400.000 με 130.000 χρόνια πριν: εμφάνιση πρωτόγονων μορφών H. sapiens (ο σοφός) με όλο και μεγαλύτερο εγκέφαλο
• 130.000 χρόνια πριν: εμφανίστηκε ο H. sapiens neanderthalensis (Νεάντερταλ), πιο δυνατός από τον σύγχρονο άνθρωπο, με μεγαλύτερα δόντια, προτεταμένο μέτωπο και τονισμένα υπερόφρυα τόξα. Ζούσε ομαδικά σε σπηλιές ή καλύβες, χρησιμοποιούσε εργαλεία και φωτιά, ντυνόταν με προβιές, έθαβε τους νεκρούς μαζί με φαγητό, όπλα και άνθη (άρα πίστευε σε μεταθανάτια ζωή), δημιουργούσε πρωτόγονη τέχνη (κοσμήματα - τοιχογραφίες με μηνύματα), εμφάνιζε συμβολική σκέψη. Εξαφανίστηκε πριν 35.000 χρόνια.
• 40.000 χρόνια πριν: εμφανίστηκε ο Homo sapiens sapiens στην Ευρώπη (από την Αφρική που πρωτοεμφανίστηκε, μέσω Μέσης Ανατολής). Εκεί βρήκε τον καλύτερα προσαρμοσμένο στο κρύο άνθρωπο του Νεάντερνταλ (Παγετώδης Εποχή) και για κάποιες χιλιάδες χρόνια συμβίωσαν. Όποτε ζευγάρωναν έδιναν γόνιμους απογόνους (ίδιο είδος). Πιο έξυπνος από τον Νεάντερνταλ, με πιο εκλεπτυσμένες ζωγραφιές, με καλή κοινωνική οργάνωση, καλύτερος ίσως στην κατασκευή καταφυγίων και στην εύρεση τροφής και για αυτό επιβίωσε, ενώ ο Νεάντερνταλ εξαφανίστηκε σταδιακά. Έδωσε τον Νεολιθικό πολιτισμό.