Μάθημα : Ιστορία Γ΄ Γυμνασίου

Η Εποχή των Ανακαλύψεων (15ος-18ος αι. )

βλ. Wikipedia

Μάθημα Β΄ Γυμνασίου

Τριγωνικό Εμπόριο

πρβλ. Δουλεμπόριο προς τη Δύση

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Ενότητα 1. Η εποχή του Διαφωτισμού

Α. Εξελίξεις στην Ευρώπη κατά τον 17^ο και 18^ο αι.

• θεαματική αύξηση του πληθυσμού
• Οικονομικές μεταβολές: μεταβολές στην αγροτική οικονομία (μεγάλα αγροκτήματα, νέες μέθοδοι καλλιέργειας, χρήση μηχανών) = αγροτική επανάσταση
• εμπόριο Ευρώπης-Αφρικής-Αμερικής ð συσσώρευση κεφαλαίων από Ευρωπαίους επιχειρηματίες
• αυξημένη ζήτηση προϊόντων ð χρήση νέων μηχανών στην παραγωγή
• πολλοί πρώην αγρότες καταφεύγουν στις πόλεις αναζητώντας εργασία και εισόδημα
• μεγάλα εργοστάσια, εκβιομηχάνιση (Μ. Βρετανία 1750-1780): α΄ φάση της Βιομηχανικής Επανάστασης

• Κοινωνικές μεταβολές: αστική τάξη (= βιομήχανοι, τραπεζίτες, μεγαλέμποροι) ενισχύουν την θέση τους
• Οι αριστοκράτες προσπαθούν να διαφυλάξουν τα προνόμιά τους (στη Μ. Βρετανία δραστηριοποιούνται σε οικονομικές δραστηριότητες)
• Αγρότες και ασθενέστερα κοινωνικά στρώματα πόλεων ζουν σε άσχημες συνθήκες.

• Πολιτικές εξελίξεις: στασιμότητα ð απόλυτη μοναρχία (Ωστόσο, στη Μ. Βρετανία κάποια προνόμια στους οικονομικά ισχυρότερους)

• Πρόοδος φυσικών επιστημών: απελευθέρωση από προλήψεις Μεσαίωνα
• Διανοούμενοι προσπαθούν με τη λογική να ανακαλύψουν φυσικούς νόμους, που πιστεύουν ότι διέπουν τη λειτουργία του κόσμου (Φράνσις Μπέικον ή Βάκων, Ντεκάρτ ή Καρτέσιος, Τζον Λοκ, Ισαάκ Νιούτων ή Νεύτων)

Β. Το κίνημα του Διαφωτισμού

- Πρόκειται για ένα ευρωπαϊκό πνευματικό κίνημα με βασικές θέσεις:

• την απόρριψη κάθε αυθεντίας
• την κριτική κάθε υφιστάμενης γνώσης
• την αποδοχή της λογικής ως του μόνου ασφαλούς τρόπου ερμηνείας του κόσμου
• την πεποίθηση ότι ο άνθρωπος μπορεί να προοδεύει διαρκώς.
  • Πρωτοεμφανίστηκε στην Αγγλία, στα τέλη του 17ου αιώνα.
  • Εδραιώθηκε στη Γαλλία το 18ο αι. και εξαπλώθηκε σε ολόκληρο τον κόσμο.
  • Κορυφαίοι διαφωτιστές: Ρουσό, Βολτέρος, Μοντεσκιέ, Ντιντερό.

Γιατί ο Διαφωτισμός υπήρξε πολιτικό κίνημα;

• Μέσα από το Διαφωτισμό η αστική τάξη διεκδίκησε τα επιχειρήματα που θα τεκμηρίωναν το δικαίωμά της να ασκήσει εξουσία.

Ποια είναι τα «φυσικά δικαιώματα» που διακήρυσσε ο Διαφωτισμός ως θεμελιώδη πολιτική έννοια;

• ζωής
• ιδιοκτησίας
• ισονομίας
• ελευθερία σκέψης και έκφρασης,
• τα οποία δεν μπορεί να καταργήσει καμιά εξουσία.
• Τα ονόμασε φυσικά, καθώς προκύπτουν από την ιδιότητα του ανθρώπου και μόνο.

Τι σημαίνει η θεωρία του «κοινωνικού συμβολαίου» του Τζον Λοκ;

• Οι πολίτες παραχώρησαν στο κράτος ορισμένες από τις ελευθερίες τους και ως αντάλλαγμα αυτό τους εξασφάλισε την ασφάλεια.
• Εάν το κράτος παραβαίνει τους όρους του συμβολαίου και γίνεται τυραννικό, τότε οι πολίτες έχουν το δικαίωμα της επανάστασης.

Ποιες υπήρξαν οι πολιτικές θέσεις του Ζαν Ζακ Ρουσό;

• Την πολιτική εξουσία πρέπει να τη διαχειρίζεται ο λαός και όχι κάποιος ηγεμόνας
• Γενική Βούληση = εκφράζει το δημόσιο συμφέρον μέσα από τη συμμετοχή του λαού στη λήψη των αποφάσεων.

Τι γνωρίζετε για την αρχή της «διάκρισης των εξουσιών», που υποστήριξε ο Μοντεσκιέ;

Η εξουσία να μοιράζεται σε τρεις διαφορετικούς φορείς, ώστε οι φορείς της εκτελεστικής εξουσίας να μη συγκεντρώνουν υπερβολική δύναμη.

• Η εκτελεστική εξουσία πρέπει να ασκείται από το σώμα που εφαρμόζει τους νόμους – κυβέρνηση.
• Η νομοθετική από το σώμα που θεσπίζει τους νόμους – βουλή.
• Δικαστική από εκείνους που ελέγχουν την τήρηση των νόμων – δικαστές.

Τι ονομάστηκε «φωτισμένη δεσποτεία»;

• Ορισμένοι μονάρχες, για να κάνουν πιο αποτελεσματικό το κράτος, τους εφάρμοσαν ιδέες του Διαφωτισμού όπως:
• περιορισμό των προνομίων των ανώτερων τάξεων
• λήψη μέτρων κοινωνικής προστασίας
• ενίσχυση γραμμάτων και τεχνών
• - Φρειδερίκος Β΄ της Πρωσίας, - Μαρία Θηρεσία της Αυστρίας, - Μεγάλη Αικατερίνη της Ρωσίας.

Διαφωτισμός και θρησκεία

• Οι περισσότεροι διαφωτιστές ήταν ντεϊστές, δηλαδή πίστευαν ότι ο Θεός είναι ο δημιουργός του κόσμου, αλλά δε ρυθμίζει την τύχη του και δεν παρεμβαίνει στις ανθρώπινες υποθέσεις.
• Κάποιοι από τους διαφωτιστές ήταν άθεοι.
• Όλοι οι διαφωτιστές ασκούσαν κριτική στην Καθολική εκκλησία, κατηγορώντας τη για φανατισμό.
• Υποστήριζαν την ανεξιθρησκία – θα απάλλασσε τους ανθρώπους από τη μισαλλοδοξία.

Διαφωτισμός και εκπαίδευση

• Εκπαίδευση = διασφαλίζει τη συνεχή πρόοδο του ανθρώπου
• Ο Ρουσό, στο έργο του Αιμίλιος, υποστήριξε ότι η εκπαίδευση πρέπει να βασίζεται στην προσωπική έρευνα του διδασκομένου.
• Παράλληλα, ο δάσκαλος δεν πρέπει να λειτουργεί ως αυθεντία, αλλά να θέτει τα ερωτήματα και να οδηγεί το μαθητή στην εύρεση των απαντήσεων.

Διαφωτισμός και οικονομικός φιλελευθερισμός

• Στην Ευρώπη από το 16ο ως το 17ο αιώνα κυριαρχούσε ο μερκαντιλισμός = το κράτος έπρεπε να επεμβαίνει δραστικά στην οικονομία.
• Σε αντίδραση Γάλλοι οικονομολόγοι υποστήριξαν ότι το κράτος δεν θα έπρεπε να παρεμβαίνει στην οικονομία, η οποία θα έπρεπε να λειτουργεί «φυσικά». Φυσιοκράτες – Κενέ.
• Αγγλία – Άνταμ Σμιθ – «Έρευνες για τη φύση και τα αίτια του πλούτου των Εθνών» : το κράτος έπρεπε να επεμβαίνει ελάχιστα στην οικονομική ζωή.

Η Εγκυκλοπαίδεια

• Οι ιδέες του διαφωτισμού συγκεντρώθηκαν στην Εγκυκλοπαίδεια, ένα συλλογικό έργο 33 τόμων.
• Η εγκυκλοπαίδεια φιλοξενούσε όλες τις νέες γνώσεις.
• Πρωτεργάτες: Ντιντερό και Ντ’ Αλαμπέρ.

Η διάδοση των ιδεών του Διαφωτισμού

• Οι ιδέες του Διαφωτισμού διαδόθηκαν αρχικά στα ανώτερα, μορφωμένα κοινωνικά στρώματα.
• Αργότερα, πολλές από αυτές έφθασαν και σε ευρύτερα τμήματα της κοινωνίας μέσω εκλαϊκευτικών βιβλίων.
• Οι ιδέες του Διαφωτισμού σύντομα ξεπέρασαν τα σύνορα της Γαλλίας και διαδόθηκαν σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Κάντε τις διαδραστικές ασκήσεις:

Όροι του Διαφωτισμού

Ονόματα και ιδέες του Διαφωτισμού