Μάθημα : Χημεία Α' Λυκείου

Οι ανόργανες χημικές ενώσεις διακρίνονται σε τέσσερις μεγάλες κατηγορίες: ΟΞΕΑ - ΒΑΣΕΙΣ -ΑΛΑΤΑ - ΟΞΕΙΔΙΑ 

1. ΟΞΕΑ  

Τα ανόργανα οξέα είναι μοριακές ενώσεις που ο χημικός τους τύπος ξεκινά πάντα με το Η.

Έχουν όλα δηλαδή έναν τύπο κάπως έτσι: Η_χΑ.  

Για το Α υπάρχουν δύο περιπτώσεις:

α).  Το Α είναι άτομο αμετάλλου ή κυάνιο.  Τότε  το οξύ ονομάζεται:  ΥΔΡΟ- Α

β).  Το Α είναι μία οξυγονούχα πολυατομική ρίζα. Τότε το οξύ ονομάζεται:  Α - ΟΞΥ 

Σημείωση:   Οι ρίζες είναι συγκροτήματα ατόμων όπως τα πολυατομικά ιόντα, αλλά χωρίς φορτίο αφού ενώνονται με ομοιoπολικό δεσμό με το υπόλοιπο μόριο. (Εδώ στα οξέα, οι ρίζες ενώνονται ομοιοπολικά με ένα ή περισσότερα άτομα Η).

Άσκηση:  Να ονομαστούν, αφού ταξινομηθούν στις δύο παραπάνω κατηγορίες, τα εξής οξέα:  ΗΝΟ₃     ΗΝΟ₂     HCl    H₃PO₄      HCN   H₂S     H₂SO₃

Σημείωση:   Ο δείκτης χ στο υδρογόνο μας δείχνει κάθε φορά πόσα άτομα Η υπάρχουν στο μόριο του οξέος.

Αν το Α είναι αμέταλλο το χ προκύπτει απλά από τον αριθμό των  "μονών"  ηλεκτρονίων που  είχε το Α πριν ενωθεί με το Η, αφού σε κάθε μονήρες ηλεκτρόνιο "κολλάει" από ένα υδρογονάκι. 

Αν το Α είναι οξυγονούχα πολυατομική ρίζα τότε το χ είναι ο αριθμός που δείχνει το φορτίο που θα είχε η ρίζα αν ήταν ιόν. (Χωρίς πρόσημο φυσικά).  Βλέπε στην 4η ενότητα.

Άσκηση:  Να γράψετε τους χημικούς τύπους των παρακάτω οξέων: 

 Υδροβρώμιο, ανθρακικό οξύ,  θειικό οξύ,  υπερχλωρικό οξύ,  υποχλωριώδες οξύ, υδροϊώδιο, φωσφορώδες οξύ. 

2. ΒΑΣΕΙΣ

Οι περισσότερες  βάσεις κατ' αρχήν είναι ιοντικές ενώσεις με γενικό τύπο Μ(ΟΗ)_χ    όπου Μ είναι μονοατομικό ή πολυατομικό κατιόν (θετικό ιόν).

Το χ προκύπτει από το φορτίο του Μ.

Οι βάσεις ονομάζονται:  ΥΔΡΟΞΕΙΔΙΟ ΤΟΥ Μ

Υπάρχουν και μοριακές βάσεις, όπως η αμμωνία η οποία έχει μοριακό τύπο ΝΗ₃

Άσκηση.  Να γράψετε τους μοριακούς τύπους των εξής βάσεων: Υδροξείδιο του Μαγνησίου. Υδροξείδιο του Σιδήρου ΙΙΙ.   Υδροξείδιο του μονοσθενούς Χαλκού. Υδροξείδιο του Καλίου. Υδροξείδιο του Βαρίου. Αμμωνία.

3. ΑΛΑΤΑ

Τα άλατα είναι ιοντικές ενώσεις με τύπο   Μ_ψΑ_χ     όπου  Μ^χ+ είναι κατιόν και Α^ψ-  ανιόν.  Δηλαδή οι συντελεστές χ και ψ μπαίνουν χιαστί και δείχνουν όπως ξέρουμε την αναλογία των ιόντων στο κρυσταλλικό πλέγμα.

α). Αν το Α είναι μη οξυγονούχο ιόν, το άλας ονομάζεται  Α(ούχο)-Μ

β). Αν το Α είναι οξυγονούχο ιόν (βλέπε 3η ενότητα),  τότε το άλας ονομάζεται  Α-Μ

Άσκηση.  Να γράψετε τους μοριακούς τύπους των εξής αλάτων:  Χλωριούχο Νάτριο.  Θειικό Ασβέστιο.  Ανθρακικό Νάτριο.  Όξινο Ανθρακικό Νάτριο.  Κυανιούχο Αμμώνιο.  Θειούχο Αργίλιο.

4. ΟΞΕΙΔΙΑ

Όλα τα οξείδια είναι ενώσεις του Οξυγόνου  με κάποιο άλλο στοιχείο.

Τα χωρίζουμε σε δύο μεγάλες κατηγορίες:

α). Οξείδια μετάλλων (Μ).  Είναι ιοντικές ενώσεις,  έχουν γενικό τύπο  Μ_χΟ_ψ     και  έχουν συνήθως βασική χημική συμπεριφορά.

Ονομάζονται:  ΟΞΕΙΔΙΟ ΤΟΥ Μ

Παρατήρηση: Τα χ και ψ προκύπτουν χιαστί από τα φορτία των ιόντων και αν είναι ίσα  "απλοποιούνται".  Δείχνουν την αναλογία κατιόντων και ανιόντων στο πλέγμα.  Το χ προφανώς είναι το 2 αφού το ανιόν του οξυγόνου  έχει φορτίο -2.

β). Οξείδια αμετάλλων (Α).  Είναι μοριακές ενώσεις,  έχουν  τύπο  Α_χΟ_ψ  και συνήθως έχουν όξινη συμπεριφορά.

 Παρατήρηση: Τα χ και ψ δείχνουν τον αριθμό των ατόμων στο μόριο κάθε φορά.

Για ψ=1  το όνομα είναι ΜΟΝΟΞΕΙΔΙΟ ΤΟΥ Α

Για ψ=2  το όνομα είναι  ΔΙΟΞΕΙΔΙΟ ΤΟΥ Α

Για ψ=3  το όνομα είναι  ΤΡΙΟΞΕΙΔΙΟ ΤΟΥ Α   κλπ κλπ

Ακολουθούν τα τετροξείδια πεντοξείδια κοκ. 

Το χ στα μονοξείδια, τα διοξείδια και το τριοξείδιο του θείου είναι ίσο με την μονάδα και δεν το γράφουμε. Σε όλα τα άλλα οξείδια των αμετάλλων είναι ίσο με το 2  και προφανώς το γράφουμε. 

Άσκηση:  Να γράψετε τους μοριακούς τύπους των εξής οξειδίων:  Μονοξείδιο του Άνθρακα,  Διοξείδιο του Θείου,  Οξείδιο του Αργιλίου,  Οξείδιο του Καλίου, Τριοξείδιο του Αζώτου.  Οξείδιο του Χαλκού (ΙΙ), Οξείδιο του τρισθενούς Σιδήρου, Επτοξείδιο του Χλωρίου.