Μάθημα : Β΄Γυμνασίου (Αρθρώσεις - Μύες Ανθρώπου & Κύτταρο)

Κυτταρική θεωρία:

1. η θεμελιώδης δομική και λειτουργική μονάδα όλων των οργανισμών είναι το κύτταρο
2. κάθε κύτταρο προέρχεται από ένα άλλο κύτταρο (από διαίρεσή του)

 Οργανισμοί:

• μονοκύτταροι
• πολυκύτταροι

Είδη κυττάρων (η μελέτη τους γίνεται με οπτικό ή ηλεκτρονικό μικροσκόπιο)

• προκαρυωτικά (χωρίς πυρήνα)
• ευκαρυωτικά (με πυρήνα), που χωρίζονται σε ζωικά και φυτικά

Δομή ευκαρυωτικού κυττάρου (υπάρχουν πολλές διαφορές, αλλά και οι παρακάτω ομοιότητες στα διάφορα είδη ευκαρυωτικών κυττάρων)

1. πλασματική μεμβράνη: δομείται από λιπίδια και πρωτεΐνες. Περιβάλλει και οριοθετεί το κύτταρο και ελέγχει ποιες ουσίες εισέρχονται ή εξέρχονται από το κύτταρο, εξυπηρετώντας την επικοινωνία του με το περιβάλλον.

2. πυρήνας: σχήμα σφαιρικό ή ωοειδές. Φέρει το γενετικό υλικό (DNA), άρα τις πληροφορίες για όλα τα χαρακτηριστικά του κυττάρου (δομικά και λειτουργικά). Περιβάλλεται από διπλή μεμβράνη (πυρηνική) με ανοίγματα (πόρους), μέσω των οποίων γίνεται ανταλλαγή μορίων μεταξύ του πυρήνα και του υπόλοιπου κυττάρου.

3. κυτταρόπλασμα: Παχύρευστη ουσία που καταλαμβάνει τον χώρο ανάμεσα στην πλασματική μεμβράνη και στον πυρήνα. Στο κυτταρόπλασμα υπάρχουν διάφορα οργανίδια, τα οποία επιτελούν τις διάφορες λειτουργίες του κυττάρου.

4. ριβοσώματα: σφαιρικοί σχηματισμοί από πρωτεΐνες και RNA για τη σύνθεση των πρωτεϊνών. Υπάρχουν ελεύθερα στο κυτταρόπλασμα, πάνω στο αδρό ενδοπλασματικό δίκτυο, στα μιτοχόνδρια και στους χλωροπλάστες (βλ. παρακάτω).

5. Ενδοπλασματικό δίκτυο (Ε.Δ.):σύστημα μεμβρανών που συνδέονται με την πλασματική και την πυρηνική μεμβράνη. Αποτελεί ένα ενιαίο δίκτυο αγωγών και κύστεων, μέσω των οποίων εξασφαλίζεται η μεταφορά ουσιών σε όλα τα μέρη του κυττάρου. Στο ηλεκτρονικό μικροσκόπιο διακρίνουμε δύο μορφές ενδοπλασματικού δικτύου, το αδρό και το λείο.

           - Αδρό: Φέρει ριβοσώματα, άρα ρόλος: σύνθεση και μεταφορά πρωτεϊνών

           - Λείο: δεν έχει ριβοσώματα. Ρόλος: σύνθεση λιπιδίων και αποθήκευση διάφορων πρωτεϊνών.

6. Σύμπλεγμα Golgi:παράλληλοι πεπλατυσμένοι σάκοι για τροποποίηση πρωτεϊνών

7. Λυσοσώματα (μόνο σε ζωικά κύτταρα):σφαιρικό σχήμα και περιέχουν δραστικά ένζυμα, για διάσπαση ουσιών, π.χ. πρωτεϊνών, αλλά και μικροοργανισμών.

8. Κενοτόπια:κυστίδια με υδατώδες υγρό. Χαρακτηριστικά κενοτόπια είναι:

                 - τα πεπτικά, ΜΟΝΟ στα ζωικά κύτταρα. Σχηματίζονται όταν εισέρχονται σε κυστίδια

                                            τροφικά σωματίδια ή μικροοργανισμοί που ενώνονται με λυσοσώματα για

                                            να διασπαστούν σε απλές θρεπτικές ουσίες ή να καταστραφούν, αντίστοιχα.

                 - τα χυμοτόπια, ΜΟΝΟ στα φυτικά κύτταρα. Αποθήκες θρεπτικών ουσιών,   

                                                 καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος του. (Μπορεί να παίξουν και ρόλο

                                                 λυσοσωμάτων)

9. Μιτοχόνδρια:-Σχήμα: επίμηκες, σφαιρικό ή ωοειδές.

                        -Ρόλος: κυτταρική αναπνοή (παραγωγή ενέργειας από διάσπαση χημ. ουσιών για τις 

                          λειτουργίες του κυττάρου

                        -ο αριθμός τους ποικίλλει ανάλογα με τις ενεργειακές ανάγκες του κυττάρου.

                        -έχουν 2 μεμβράνες: εξωτερική λεία και εσωτερική με αναδιπλώσεις

                        -περιέχουν ένζυμα, DNA και ριβοσώματα

                        -είναι μητρικής προέλευσης

10. Χλωροπλάστες:-σχήμα φακοειδές

                                        -ρόλος: κάνουν φωτοσύνθεση, κατά την οποία απλά ανόργανα μόρια

                                         (π.χ. διοξείδιο του άνθρακα και νερό) μετατρέπονται με τη βοήθεια της ηλιακής

                                         ενέργειας σε οργανικά (π.χ. γλυκόζη). Ταυτόχρονα απελευθερώνεται οξυγόνο.

                                        -περιέχουν ειδικά ένζυμα και άλλα μόρια, όπως χλωροφύλλη, DNA και

                                          ριβοσώματα.

                                         -βρίσκονται ΜΟΝΟ σε φωτοσυνθετικά κύτταρα

11. Κυτταρικό τοίχωμα:περιβάλλει, προστατεύει και στηρίζει την πλασματική μεμβράνη των φυτικών κυττάρων. Αποτελείται από πολυσακχαρίτες, κυρίως κυτταρίνη.

ΔΟΜΗ ΠΡΟΚΑΡΥΩΤΙΚΟΥ ΚΥΤΤΑΡΟΥ (βακτήρια και κυανοβακτήρια)

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ

* φωτοσυνθέτουν

κίνηση σε μονοκύτταρους:

α) με ψευδοπόδια

β) με βλεφαρίδες ή

γ) με μαστίγια