Μάθημα : Γ΄Γυμνασίου (1.2, 2.1, 2.2)

Για να επιβιώνει κάθε οργανισμός πρέπει:

• να διατηρεί σταθερό εσωτερικό περιβάλλον (ομοιόσταση) με συνεργασία των διάφορων ιστών, οργάνων και συστημάτων που διαθέτει  και
• να μπορεί να αντιδρά κατάλληλα στις μεταβολές του περιβάλλοντος, όπως να εντοπίζει την τροφή του, να αποφεύγει τους εχθρούς του, να ζευγαρώνει.

Οι αντιδράσεις ενός οργανισμού

• σχετίζονται με την πολυπλοκότητά του,
• επηρεάζουν και επηρεάζονται από το περιβάλλον του και
• χαρακτηρίζονται επιτυχείς εφόσον του επιτρέπουν να προσαρμόζεται σε αυτό, να επιβιώνει και να αναπαράγεται.

Οικοσύστημα: Μια δομή (ή ένα σύστημα μελέτης) που περιλαμβάνει:

• τους οργανισμούς μιας περιοχής (βιοτικοί παράγοντες),
• το άβιο περιβάλλον (αβιοτικοί παράγοντες) και
• όλες τις μεταξύ τους σχέσεις.

Οι οργανισμοί αναπτύσσουν σχέσεις, τόσο με οργανισμούς ίδιου είδους όσο και με οργανισμούς διαφορετικού είδους του οικοσυστήματός τους.

Σχέσεις οργανισμών ίδιου είδους:

• αναπαραγωγικές
• ανταγωνισμού (πχ. για τροφή, χώρο, σύντροφο)
• συνεργασίας (πχ. κοινωνίες μελισσών)

Σχέσεις οργανισμών διαφορετικού είδους:

• τροφικές (θήραμα - θηρευτής)
• ανταγωνισμού (πχ. για τροφή, χώρο)
• συμβίωσης, όταν ο ένας ζει πάνω/μέσα στον άλλο και επωφελούνται και οι δύο (πχ. φυσιολογική μικροχλωρίδα εντέρου μας, που μας παρέχει τη βιταμίνη Κ που δεν μπορούμε να συνθέσουμε)
• παρασιτισμού, όταν ο ένας οργανισμός ζει εις βάρος του άλλου (πχ. παθογόνα μικρόβια, ψείρες)

Το μέγεθος του πληθυσμού ενός είδους εξαρτάται από τη διαθέσιμη τροφή και από το πλήθος των εχθρών-θηρευτών του:

• αυξάνεται η διαθέσιμη τροφή → αυξάνεται ο πληθυσμός
• μειώνεται η διαθέσιμη τροφή → μειώνεται ο πληθυσμός
• μειώνονται οι θηρευτές → αυξάνεται ο πληθυσμός
• αυξάνονται οι θηρευτές → μειώνεται ο πληθυσμός

Οι σχέσεις μεταξύ βιοτικών και αβιοτικών παραγόντων σε ένα οικοσύστημα αλλάζουν συνεχώς ποιοτικά και ποσοτικά, διαταράσσοντας στιγμιαία την ισορροπία (μεταξύ των διαφόρων πληθυσμών). Αν όμως οι αλλαγές είναι μέσα σε μικρά όρια λειτουργούν ρυθμιστικοί μηχανισμοί που αποκαθιστούν την ισορροπία. Έτσι, η ισορροπία είναι δυναμική κι όχι στατική.

• Ρυθμιστικοί μηχανισμοί: Οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των διαφόρων παραγόντων του οικοσυστήματος (πχ οι τροφικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ βιοτικών παραγόντων)

• Έστω ένα οικοσύστημα με 100 θάμνους από τους οποίους τρώνε 100 κατσίκια. Στατική ισορροπία θα σήμαινε ότι πάντα θα έχω 100 θάμνους και 100 κατσίκια. Δυναμική ισορροπία σημαίνει ότι αν πχ καούν οι μισοί θάμνοι, τότε θα έχω 50 θάμνους και τελικά και 50 κατσίκια που μπορούν να φάνε από αυτούς