Μάθημα : ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ

ΜΑΘΗΜΑ 34 (LECTIO ΧΧXIV): Ο ΣΚΙΠΙΩΝΑΣ Ο ΑΦΡΙΚΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΛΗΣΤΑΡΧΟΙ

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ

Cum Africanus in Literno esset: δευτερ. επιρρηματική χρονική πρόταση. Εισάγεται με τον ιστορικό, διηγηματικό σύνδεσμο cum και εκφέρεται με υποτακτική παρατατικού, esset, διότι ο διηγηματικός cum υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση κύριας -δευτερεύουσας και δημιουργεί μία σχέση αιτίου -αιτιατού ανάμεσά τους. Σε σχέση με το ρήμα «venerunt» της κύριας πρότασης, που είναι ιστορικός χρόνος, η δευτερεύουσα χρονική πρόταση εκφράζει το σύγχρονο στο παρελθόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης με ρήμα το venerunt.

esset: ρήμα. Africanus: υποκείμενο του ρ. esset. in Literno: εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει τη στάση σε τόπο στο ρ. esset.

complures praedonum duces forte salutatum ad eum venerunt: κύρια πρόταση κρίσεως,  οριστική

venerunt: ρήμα. duces: υποκείμενο του ρ. venerunt. complures: επιθετικός προσδιορισμός στο duces. praedonum: γενική κτητική (ή αντικειμενική) στο duces.  salutatum: αιτιατική του σουπίνου που δηλώνει τον σκοπό της κινήσεως, λόγω του ρήματος κινήσεως venerunt. Αντικείμενό του εννοείται το eum ( ανήκει σε ρήμα μεταβατικό). ad eum: εμπρόθετος προσδ. που δηλώνει την κίνηση σε πρόσωπο στο ρ. venerunt. forte: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο ρ. venerunt.

Tum Scipio, [...], praesidium domesticorum in tecto conlocavit: κύρια πρόταση κρίσεως,  με οριστική.

conlocavit: ρήμα. Scipio: υποκείμενο του ρ. conlocavit. praesidium: αντικείμενο του ρ. conlocavit. domesticorum: γενική του περιεχομένου ή γενική διαιρετική από το praesidium. in tecto: εμπρόθετος προσδ. που δηλώνει στάση σε τόπο στο ρ. conlocavit. tum: επιρρηματικός προσδ. του χρόνου στο ρ. conlocavit.

cum se ipsum captum venisse eos existimasset: δευτερ. επιρρηματική αιτιολογική πρόταση, η οποία εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο cum και εκφέρεται με υποτακτική, επειδή η αιτιολογία είναι το αποτέλεσμα εσωτερικής, λογικής διεργασίας. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική χρόνου υπερσυντελίκου (existimasset) και εφόσον το ρήμα της κύριας πρότασης είναι ιστορικού χρόνου (conlocavit), η δευτερεύουσα πρόταση εκφράζει το προτερόχρονο στο παρελθόν. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης.

existimasset: ρήμα.  (Scipio) : εν. υποκείμενο του ρήματος.venisse: αντικείμενο του ρ. existimasset και ειδικό απαρέμφατο. eos: υποκείμενο του απαρεμφάτου existimasset (ετεροπροσωπία). captum: αιτιατική του σουπίνου που δηλώνει σκοπό ( από το venisse που δηλώνει κίνηση). se: αντικείμενο του captum. ipsum: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στο se.

Quod ut praedones animadverterunt: δευτερ. επιρρηματική χρονική πρόταση, η οποία εισάγεται με τον χρονικό σύνδεσμο ut (προτάσσεται το quod που αναφέρεται στα προηγούμενα για λόγους έμφασης. Επειδή βρίσκεται στην αρχή περιόδου ισοδυναμεί με δεικτική = id). H πρόταση εκφέρεται με οριστική παρακειμένου, δηλώνει το πραγματικό γεγονός που συνέβη στο παρελθόν και η ύπαρξη της οριστικής δείχνει ότι η πρόταση ενδιαφέρει μόνο από χρονική άποψη. Σε σχέση με την κύρια πρόταση εκφράζει το προτερόχρονο. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης με ρήμα το conlocavit.

animadverterunt: ρήμα. praedones: υποκείμενο του ρ. animadverterunt. quod: αντικείμενο του ρ. animaverterunt.

abiectis armis ianuae appropinquaverunt: κύρια πρόταση κρίσεως,  με οριστική (appropinquaverunt). appropinquaverunt: ρήμα.  (praedones): εννοούμενο υποκ. του ρήμ. ianuae: αντικείμενο του ρ. appropinquaverunt. abiectis armis: ιδιάζουσα αφαιρετική απόλυτη χρονική μετοχή (abiectis) [cum praedones arma abiecissent ή postquam/ubi/ut praedones arma abiecerunt]. armis: υποκείμενο της μετοχής abiectis.

[et] clara voce Scipioni nuntiaverunt (incredibile auditu!) virtutem eius admiratum se venisse: κύρια πρόταση κρίσεως,  με οριστική

nuntiaverunt: ρήμα.  (praedones): εν. υποκείμενο του ρ. nuntiaverunt. Scipioni: έμμεσο αντικείμενο του ρ. nuntiaverunt. venisse: άμεσο αντικείμενο του ρ. nuntiaverunt και ειδικό απαρέμφατο. se: υποκείμενο του απαρεμφάτου venisse, ταυτοπροσωπία (λατινισμός). admiratum: αιτιατική σουπίνου που δηλώνει τον σκοπό. virtutem: αντικείμενο του σουπίνου admiratum. eius: γενική κτητική, ετερόπτωτος προσδιορισμός στο virtutem. voce: αφαιρετική οργανική του τρόπου στο ρ. nuntiaverunt. clara: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στη λέξη voce. incredibile auditu: προεξαγγελτική παράθεση στην απαρεμφατική φράση virtutem eius admiratum se venisse. auditu:  αφαιρετική σουπίνου που δηλώνει την αναφορά στο incredibile. [Αναλύεται σε δευτ. αναφορική (επιθετική, προσθετική πρόταση): quod est incredibile auditu, όπου est = ρήμα, quod = υποκείμενο, incredibile = κατηγορούμενο στο quod και auditu = αφαιρετική σουπίνου που δηλώνει την αναφορά στο incredibile].

Haec postquam domestici Scipioni rettulerunt: δευτερ. επιρρηματική χρονική πρόταση. Εισάγεται με τον χρονικό σύνδεσμο postquam (προτάσσεται για λόγους έμφασης το haec). Εκφέρεται με οριστική (ενεργητικού παρακειμένου = rettulerunt), διότι εκφράζει το πραγματικό γεγονός που συνέβη στο παρελθόν και ενδιαφέρει μόνο από χρονική άποψη. Σε σχέσημε την κύρια πρόταση που ακολουθεί (is fores...iussit) δηλώνει το προτερόχρονο. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης με ρήμα το iussit. rettulerunt: ρήμα. domestici: υποκείμενο του ρ. rettulerunt. haec: άμεσο αντικείμενο του ρ. rettulerunt. Scipioni: έμμεσο αντικείμενο του ρ. rettulerunt.

is fores reserari eosque intromitti iussit: κύρια πρόταση κρίσεως που εκφέρεται με οριστική (iussit = παρακείμενος). iussit: ρήμα. is: υποκείμενο του ρ. iussit. reserari: αντικείμενο του ρ. iussit και τελικό απαρέμφατο. [-que] intromitti: αντικείμενο του ρ. iussit και τελικό απαρέμφατο. fores: υποκείμενο του απαρεμφάτου reserari και ετεροπροσωπία. eos: υποκείμενο του απαρεμφάτου intromitti και ετεροπροσωπία.

Praedones postes ianuae tamquam sanctum templum venerati sunt: κύρια πρόταση κρίσεως, εμε οριστική.

venerati sunt: ρήμα. praedones: υποκείμενο του ρ. postes: αντικείμενο του ρ. venerati sunt. ianuae: γενική κτητική στο postes.

tamquam sanctum templum:βραχυλογική έκφραση που δηλώνει παραβολή. Ισοδυναμεί και αναλύεται σε δευτερεύουσα υποθετική παραβολική πρόταση: tamquam (si) postes sanctum templum essent essent: ρήμα, postes: υποκείμενο του ρ. essent, templum: κατηγορούμενο του υποκειμένου (postes) του ρ. essent και sanctum: επιθετικός προσδιορισμός στο templum. 

[et] cupide Scipionis dextram osculati sunt: κύρια πρόταση κρίσεως,  με οριστική.

osculati sunt: ρήμα.  (praedones): εν. υποκείμενο του ρ. osculati sunt. dextram: αντικείμενο του ρ. osculati sunt. Scipionis: γενική κτητική στη λέξη dextram. cupide: επιρρηματικός προσδ. του τρόπου στο ρήμα osculati sunt.

Cum ante vestibulum dona posuissent: δευτερ. επιρρηματική χρονική πρόταση, η οποία εισάγεται με τον ιστορικό, διηγηματικό σύνδεσμο cum. Εκφέρεται με υποτακτική (posuissent), διότι ο διηγηματικός cum υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση κύριας -δευτερεύουσας και δημιουργεί μία σχέση αιτίου -αιτιατού ανάμεσά τους. Σε σχέση με το ρήμα της κύριας πρότασης «reverterunt», που είναι ιστορικός χρόνος, η δευτερεύουσα χρονική πρόταση εκφράζει το προτερόχρονο στο παρελθόν. Η πρόταση λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης με ρήμα το reverterunt.

posuissent: ρήμα.  (praedones): εν. υποκείμενο του ρ. posuissent. dona: αντικείμενο του ρ. posuissent. ante vestibulum: εμπρόθετος προσδ. που δηλώνει τον τόπο και πιο συγκεκριμένα το «εμπρός από» στον ρηματικό τύπο posuissent.

quae homines deis immortalibus consecrare solent: δευτ. αναφορική προσδιοριστική πρόταση στη λέξη dona της προηγούμενης επιρρηματικής χρονικής πρότασης. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae και εκφέρεται με οριστική ενεστώτα (solent) γιατί δηλώνει το πραγματικό γεγονός.

solent: ρήμα. homines: υποκείμενο του ρ. solent και του απαρεμφάτου consecrare (ταυτοπροσωπία). consecrare: αντικείμενο του ρ. solent και τελικό απαρέμφατο. quae: άμεσο αντικείμενο του απαρεμφάτου consecrare. deis: έμμεσο αντικείμενο του απαρεμφάτου consecrare. immortalibus: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στη λέξη deis.

domum reverterunt: κύρια πρόταση κρίσεως,  με οριστική

reverterunt: ρήμα.  (praedones): εν. υποκείμενο του ρ. reverterunt. domum: αιτιατική που δηλώνει την κίνηση/κατεύθυνση σε τόπο στο ρήμα reverterunt και εδώ λειτουργεί επιρρηματικά.