Μάθημα : ΛΑΤΙΝΙΚΑ Γ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ

KEIMENO

Λεξιλόγιο

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Cato attulit

quodam die in curiam

ficum praecocem ex Carthagine

 ostendensque patribus

«Interrogo vos»

inquit

«quando hanc ficum

   decerptam esse putetis

    ex arbore».

affero, attuli, allatum, aferre= φέρνω

quidam, quaedam, quoddam= κάποιος

dies, diei, αρ.=μέρα

curia –ae= βουλευτήριο, Σύγκλητος

ficus,- us (και ficus –i)= σύκο

praecox –cis= πρώιμος

ostendo, -ndi, -ntum (-nsum), -ere, 3= δείχνω

patres, partum= οι Συγκλητικοί

interrogo, 1= ρωτώ

inquit= είπε (inquam, ελλειπτικό

quando= πότε; (ερωτημ. επίρ.)

hic, haec, hoc= αυτός

decerpo, -psi, - ptum, -ere, 3= κόβω

puto, 1= νομίζω

arbor, -oris, θ.= δέντρο

   Κάποια μέρα ο Κάτωνας

   έφερε στο βουλευτήριο

   ένα πρώιμο σύκο από την Καρχηδόνα

   και ενώ το έδειχνε

   στους Συγκλητικούς

   «Σας ρωτώ»,

   είπε

   «πότε νομίζετε πως αυτό το σύκο

   κόπηκε από το δέντρο».

Cum omnes

   recentem esse dixissent,

«Atqui ante tertium diem»

inquit

«scitote decerptam esse

    Carthagine.

Tam prope a muris

    habemus hostem!

cum= όταν, χρον. σύνδ. (+υποτακτ. = ιστορικός διηγηματικός)

omnis –is –e= όλος

recens (-ntis)= φρέσκος

dico, dixi, dictum, -ere= λέω

atqui= και όμως (αντιθ. συνδ.)

ante= πριν (+αιτ.)

tertius –a -um= τρίτος

dies –ei, αρ.= μέρα

inquit= είπε (inquam, ελλειπτικό)

scio, scivi, scitum, -ire,4= ξέρω

decerpo, -cerpsi, -cerptum, -ere, 3= κόβω

tam= τόσο (επιρ.)

prope = κοντά (επιρ.)[propius/ proxime]

murus –i= τείχος, τοίχος

habeo, habui, habitum, -ēre, 2= έχω

hostis-is= εχθρός

   Όταν όλοι

   απάντησαν πως ήταν φρέσκο,

   «Κι όμως πριν από τρεις μέρες»

   είπε

   «μάθετε πως κόπηκε

   στην Καρχηδόνα.

   Τόσο κοντά στα τείχη

   έχουμε τον εχθρό!

Itaque

cavete periculum,

tutamini patriam.

Opibus urbis

nolite confidere.

Fiduciam,

quae nimia vobis est,

   deponite.

itaque= επομένως, λοιπόν

caveo, cavi, cautum, -ēre, 2= προσέχω, φυλάγομαι

tutor, tutatus sum, -ari, 1 = προστατεύω

patria –ae= πατρίδα

opes, -um (πληθ.)= δυνάμεις [ops, -is = βοήθεια, ετερόσημο]

urbs, urbis= πόλη

nolo, nolui, -, nolle= δεν θέλω [εδώ χρησιμοποιείται για να δηλωθεί απαγόρευση] = μην έχετε εμπιστοσύνη

confido, confisus sum, -ere, 3= εμπιστεύομαι

fiducia –ae= αυτοπεποίθηση

qui, quae, quod= ο οποίος

nimius –a –um= υπερβολικός

depono, -posui, -positum, -ere, 3= αποβάλλω

   Φυλαχτείτε λοιπόν

   από τον κίνδυνο,

   προστατέψτε την πατρίδα.

   Μην έχετε εμπιστοσύνη

   στις δυνάμεις της πόλης.

   Να αποβάλετε την αυτοπεποίθηση

   που είναι υπερβολική σε σας.

Neminem credideritis

      patriae consulturum esse,

nisi vos ipsi

    patriae consulueritis.

Mementote

    rem publicam

    in extremo discrimine

    quondam fuisse!»

nemo, nihil= κανείς

credo, -didi, -ditum, -ere, 3= πιστεύω

nisi= αν δεν (υποθετικός σύνδεσμος)

ipse, ipsa, ipsum= ο ίδιος

patria –ae= πατρίδα

consulo, consului, consultum, consulere, 3= φροντίζω

memeni -meminisse= θυμάμαι (ελλειπτικό)

res publica (rei publicae)= πολιτεία

extremus= υπερθ. του επιθ. exterus. [exterior, -ius/extremus και extimus]

discrimen –inis, ουδ.= κίνδυνος

quondam= κάποτε (επιρ.)

fuisse ( απαρ. παρακειμ.sum)=

   Μην πιστέψετε

   πως θα ενδιαφερθεί κανείς

   για την πατρίδα,

   αν εσείς οι ίδιοι

   δεν φροντίσετε για την πατρίδα.

   Θυμηθείτε

   ότι κάποτε η πολιτεία

   βρέθηκε στον έσχατο κίνδυνο!».

Statimque sumptum est

Punicum bellum tertium,

quo Carthago deleta est.

statim= αμέσως (επιρ.)

sumo, sumpsi, sumptum, -ere, 3= αρχίζω

bellum –i= πόλεμος

quo [qui, quae, quod]= κατά τον οποίο, στη διάρκεια του οποίου

Carthago= η Καρχηδόνα

deleo, delevi, deletum, -ēre, 2= καταστρέφω

   Κι αμέσως άρχισε

   ο τρίτος Καρχηδονιακός πόλεμος,

   στη διάρκεια του οποίου

   καταστράφηκε η Καρχηδόνα.

Cum P. Cornelius Nasica ad Ennium poetam venisset: δευτερ. χρονική επιρ. πρόταση, που λειτουργεί ως επιρ. Προσδ. του χρόνου. Εισάγεται με τον ιστορικό ή διηγηματικό σύνδεσμο cum, ο οποίος υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια και δημιουργεί ανάμεσά τους μια σχέση αιτίου και αιτιατού. Εκφέρεται με υποτακτική, που κάνει φανερό τον ρόλο του υποκειμενικού στοιχείου. Συγκεκριμένα, με υποτακτική υπερσυντελίκου (venisset). Εξαρτάται από το ρήμα sensit της κύριας πρότασης που είναι ιστορικού χρόνου και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

Venisset: ρήμα,P. Cornelius Nasica: υποκείμενο, ad Ennium: εμπρόθετος προσδ. της κατεύθυνσης σε πρόσωπο στο ρήμα venisset. poetam: ομοιόπτωτος προσδ., παράθεση στη λέξη Ennium.

eique ab ostio quaerenti Ennium ancilla dixisset eum domi non esse: δευτ. χρονική επιρ. πρόταση, επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης με ρήμα το sensit. Εισάγεται με τον ιστορικό ή διηγηματικό σύνδεσμο (cum), ο οποίος υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια και δημιουργεί ανάμεσά τους μια σχέση αιτίου και αιτιατού. Εκφέρεται με υποτακτική, που κάνει φανερό τον ρόλο του υποκειμενικού στοιχείου. Συγκεκριμένα, με υποτακτική υπερσυντελίκου (dixisset), γιατί εΕξαρτάται από το ρήμα sensit της κύριας πρότασης, που είναι ιστορικού χρόνου, και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

dixisset: ρήμα, ancilla: υποκείμενο του ρ. dixisset.ei: έμμεσο αντικείμενο του ρ. non esse: άμεσο αντικείμενο του ρ. και ειδικό απαρέμφατο. eum: υποκείμενο στο non esse (ετεροπροσωπία). domi: επιρρηματικός προσδ. που δηλώνει τη στάση σε τόπο στο απαρέμφατο non esse. quaerenti: επιθετική/αναφορική μετοχή ως επιθετικός προσδ. στο ei. Ennium: αντικείμενο της μετοχής quaerenti. ab ostio: εμπρόθετος προσδ. της στάσης σε τόπο (τοπική αφετηρία) στη μετοχή quaerenti  

Nasica sensit illam domini iussu id dixisse et illum intus esse: κύρια - οριστική  (πραγματικό). 

sensit: ρήμα, Nasica: υποκείμενο του ρ. dixisse, esse: αντικείμενα του ρ και ειδικά απαρέμφατα. illam: υποκείμενο του απαρεμφάτου dixisse (ετεροπροσωπία). id: αντικείμενο του απαρεμφάτου dixisse. iussu: αφαιρετική οργανική του εσωτερικού αναγκαστικού αιτίου στο dixisse. domini: γενική υποκειμενική στη λέξη iussu. illum: υποκείμενο του απαρεμφάτου esse (ετεροπροσωπία). intus: επιρρηματικός προσδ. που δηλώνει τη στάση σε τόπο στο απαρ. esse.

Accipe nunc: Κύρια πρόταση επιθυμίας, καθώς εκφέρεται με προστακτική (accipe)

accipe: ρήμα. (tu): ενν. υποκείμενο του ρ. nunc: επιρ. προσδ. του χρόνου

quid postea Nasica fecerit: δευτ. ονοματική πλάγια ερωτηματική πρόταση, απλή, μερικής αγνοίας, η οποία λειτουργεί ως αντικείμενο στο ρήμα accipe της προηγούμενης κύριας πρότασης. Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία quid και εκφέρεται με υποτακτική, γιατί θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενό της. Συγκεκριμένα, με υποτακτική παρακειμένου, γιατί το ρήμα εξάρτησης είναι αρκτικού χρόνου (accipe = ενεστώτας) και δηλώνεται το προτερόχρονο στο παρόν.

fecerit: ρήμα. Nasica: υποκείμενο του ρ. quid: σύστοιχο αντικείμενο του ρ. postea: επιρρηματικός προσδ. του χρόνου στο ρ. fecerit. 

Paucis post diebus cum Ennius ad Nasicam venisset: δευτ. χρονική επιρ. πρόταση, που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου. Εισάγεται με τον ιστορικό ή διηγηματικό σύνδεσμο cum, ο οποίος υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια και δημιουργεί ανάμεσά τους μια σχέση αιτίου και αιτιατού. Εκφέρεται με υποτακτική, που κάνει φανερό τον ρόλο του υποκειμενικού στοιχείου. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντελίκου (venisset), γιατί εξαρτάται από το ρήμα ιστορικού χρόνου (exclamavit) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

venisset: ρήμα, Ennius: υποκείμενο του ρ. venisset, ad Nasicam: εμπρόθετος προσδ. που δηλώνει την κίνηση/κατεύθυνση σε πρόσωπο στο ρ. venisset. post: επιρρηματικός προσδ. του χρόνου στο ρ. venisset. diebus: αφαιρετική οργανική του μέτρου ή της διαφοράς στο επίρ. post. paucis: επιθετικός προσδ. στο diebus.

et eum a ianua quaereret: δευτ. χρονική πρόταση. Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδ. του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης (με ρ. το exclamavit). Εισάγεται με τον ιστορικό ή διηγηματικό σύνδεσμο cum, ο οποίος υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια και δημιουργεί ανάμεσά τους μια σχέση αιτίου και αιτιατού. Εκφέρεται με υποτακτική, που κάνει φανερό τον ρόλο του υποκειμενικού στοιχείου. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική παρατατικού (quaereret), γιατί εξαρτάται από ρ. ιστορικού χρόνου  (exclamavit) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.

quaereret: ρήμα. (Ennius): ενν. υποκείμενο του ρ. quaereret.eum: αντικείμενο του ρ. quaereret. a ianua: εμπρόθετος προσδ. της στάσης σε τόπο στο ρ. quaereret.

exclamavit Nasica se domi non esse: κύρια - οριστική (πραγματικό).

exclamavit: ρήμα. Nasica: υποκείμενο του ρ. exclamavit. non esse: αντικείμενο του ρ. και ειδικό απαρέμφατο. se: υποκείμενο του απαρεμφάτου non esse, ταυτοπροσωπία [έχουμε λατινισμό]. domi: επιρρηματικός προσδ. που δηλώνει τη στάση σε τόπο στο non esse.

etsi domi erat: δευτερεύουσα επιρρηματική εναντιωματική πρόταση. Εισάγεται με τον εναντιωματικό σύνδεσμο etsi και εκφέρεται με οριστική (παρατατικού: erat), διότι εκφράζει μια πραγματική κατάσταση, παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύριας πρότασης.

 erat: ρήμα. (Nasica): ενν. υποκείμενο του ρ. domi: επιρρηματικός προσδ. που δηλώνει τη στάση σε τόπο στο ρ. erat.

Tum Ennius indignatus[...]inquit: κύρια - οριστική

inquit: ρήμα. Ennius: υποκείμενο του ρ.  (Nasicae): ενν. έμμεσο αντικείμενο του ρ. inquit. indignatus: αιτιολογική μετοχή, συνημμ. στο υποκείμενο του ρ. inquit, Tum: επιρρηματικός προσδ. του χρόνου στο ρ. inquit

quod Nasica tam aperte mentiebatur: δευτερ. αιτιολογική πρόταση, η οποία εξαρτάται από τη μετοχή indignatus (ψυχικού πάθους). Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδ. quod και εκφέρεται με οριστική, διότι δηλώνει αιτιολογία αντικειμενικά αποδεκτή. Λειτουργεί ως αντικείμενο (ουσιαστική).

mentiebatur: ρήμα, Nasica: υποκείμενο του ρ. mentiebatur. aperte: επιρρηματικός προσδ. του τρόπου στο ρ. mentiebatur. tam: επιρρηματικός προσδ. του ποσού.

“Quid (tu dicis)?”: κύρια πρόταση, ευθεία ερώτηση μερικής αγνοίας, απλή, η οποία εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία quid. Εκφέρεται με οριστική ενεστώτα (ενν.ρήμα dicis).

(dicis): ενν. ρήμα. (tu): ενν. υποκείμενο του ρήματος (dicis).quid: σύστοιχο αντικείμενο του ρήματος (dicis).

“Ego non cognosco vocem tuam?”: κύρια πρόταση, ευθεία ερώτηση, ολικής αγνοίας και εισάγεται χωρίς κάποιο ερωτηματικό μόριο για λόγους έμφασης. Εκφέρεται με οριστική ενεστώτα (non cognosco).

non cognosco: ρήμα. ego: υποκείμενο του ρ. vocem: αντικείμενο του ρ. tuam: επιθετικός προσδ. στο vocem.

Visne scire: κύρια πρόταση, ευθεία ερώτηση, ολικής άγνοιας. Εισάγεται με το εγκλιτικό μόριο –ne (δε γνωρίζουμε την απάντηση που περιμένουμε) και εκφέρεται με οριστική ενεστώτα (vis).

vis: ρήμα.(tu): ενν. υποκείμενο του ρ. vis. scire: αντικείμενο του ρ. vis και τελικό απαρέμφατο./ταυτοπροσωπία.

quid Nasica responderit: δευτ. πλάγια ερωτηματική πρόταση, μερικής αγνοίας, ονοματική, η οποία λειτουργεί ως αντικείμενο του τελικού απαρεμφάτου scire της προηγούμενης κύριας πρότασης. Εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία quid και εκφέρεται με υποτακτική, γιατί θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενό της. Συγκεκριμένα, με υποτακτική παρακειμένου (responderit), γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου [έμμεση εξάρτηση από το vis], και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρόν.

responderit: ρήμα. Nasica: υποκείμενο του ρ. responderit. quid: σύστοιχο αντικείμενο του ρ. responderit.

Homo es impudens: κύρια πρόταση κρίσεως, αφού εκφέρεται με οριστική (es).

 es: ρήμα. (tu): ενν. υποκείμενο του ρ. es. homo: κατηγορούμενο του υποκειμένου (tu). impudens: επιθετικός προσδ. στο homo.

(Ego) cum te quaererem: δευτερ. χρονική επιρ. πρόταση, που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδ. του χρόνου. Εισάγεται με τον ιστορικό ή διηγηματικό σύνδεσμο cum, ο οποίος υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια και δημιουργεί ανάμεσά τους μια σχέση αιτίου και αιτιατού. Εκφέρεται με υποτακτική, που κάνει φανερό τον ρόλο του υποκειμενικού στοιχείου. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική παρατατικού (quaererem), γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (credidi) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.

quaererem: ρήμα. (ego): ενν. υποκείμενο του ρ. quaererem. te: αντικείμενο του ρ. quaererem.

Εgo [...] ancillae tuae credidi te domi non esse: κύρια - οριστική (πραγματικό).

credidi: ρήμα. ego: υποκείμενο του ρ. credidi. ancillae: έμμεσο αντικείμενο του ρ. credidi. tuae: επιθετικός προσδ. στο ancillae. non esse: άμεσο αντικείμενο του ρ. credidi και ειδικό απαρέμφατο. te: υποκείμενο στο απαρέμφατο non esse (ετεροπροσωπία). domi: επιρρηματικός προσδ. που δηλώνει στάση σε τόπο στο απαρέμφατο non esse.

tu mihi ipsi non credis?: κύρια πρόταση, ευθεία ερώτηση, ολικής αγνοίας, η οποία δεν εισάγεται με κάποιο ερωτηματικό μόριο, για λόγους έμφασης. Εκφέρεται με οριστική (ενεστώτα: credis).

non credis: ρήμα.tu: υποκείμενο του ρ. mihi: αντικείμενο του ρ. ipsi: επιθετικός προσδ. στο mihi.