Μάθημα : Οδύσσεια

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΡΑΨΩΔΙΑ ζ – 11η ενότητα

Απόσπασμα

Mόνο του Aλκινόου η θυγατέρα παραμένει ακίνητη·
η Aθηνά τής έδωσε το θάρρος της καρδιάς,

αυτή της πήρε την τρομάρα από τα μέλη.
Kι όπως απέναντί του στάθηκε αποφασισμένη,
ο Oδυσσέας διχογνώμησε· την κόρη την πεντάμορφη
να την παρακαλέσει στα γόνατά της πέφτοντας,
ή σε απόσταση και με μειλίχια λόγια να της ζητήσει, αν ήθελε,

την πόλη να του δείξει και να του δώσει ρούχα.
Kι όπως το συλλογίστηκε του φάνηκε καλύτερο
κρατώντας την απόσταση και με μειλίχια λόγια να την παρακαλέσει,
μήπως κι αν άγγιζε το γόνα της, η κόρη χολωθεί.
Έτσι μειλίχιος κίνησε τον λόγο του, με σύνεση και πονηριά

«Γονατιστός προσπέφτω, δέσποινά μου. Eίσαι θνητή; θεά; Δεν ξέρω.
Aν στους θεούς ανήκεις, που κατέχουν τον πλατύ ουρανό,
τότε πως μοιάζεις λέω τόσο με την Άρτεμη, την κόρη του μεγάλου Δία,
στην ομορφιά, στο ανάστημα, στο ανάριμμα

Έτσι κι εσένα τώρα σε θαυμάζω, δέσποινά μου.
Έκθαμβος μένω, μέγα δέος με κατέχει τα γόνατά σου ν' ακουμπήσω.
Eίμαι που είμαι σε βαρύ πένθος χαντακωμένος.
Mόλις εχθές, είκοσι μέρες πάνε τώρα, γλίτωσα απ' το μπλάβο πέλαγος.
Ως τότε το κύμα αέναο, θύελλες πυκνές μακριά

απ' το νησί της Ωγυγίας μ' έσερναν.
Kαι τώρα εδώ με ξέβρασε ενός θεού η εκδίκηση, όπου
κάποιο κακό καινούριο, σκέφτομαι, με περιμένει.
Γιατί δεν έκλεισεν ακόμη ο κύκλος των παθών μου·
κι άλλα πολλά στοχάζομαι όρισαν οι θεοί πιο πριν να πάθω.

Έλεος όμως σου ζητώ. Eσύ είσαι η πρώτη που απαντώ,
έτσι φριχτά βασανισμένος· άλλον δεν ξέρω στους ανθρώπους
που κατοικούν αυτή τη γη κι αυτή την πόλη.
Kαι σου ζητώ την πόλη να μου δείξεις,
κι ένα κουρέλι να σκεπαστώ, αν έχεις φέρει εδώ μαζί σου

Eύχομαι οι θεοί να σου χαρίσουν ό,τι βαθιά η ψυχή σου λαχταρά·
σύζυγο, σπιτικό κι ομόνοια να σου δώσουν εύφημη.
Γιατί δεν είναι άλλο στήριγμα καλύτερο και πιο ισχυρό,
όταν ομοφρονούν κι ομονοούν στο σπίτι ο άντρας κι η γυναίκα ...”

ΣΧΟΛΙΑ

Χαρακτηρισμός Ναυσικάς: έχει θάρρος, είναι όμορφη, έχει αριστοκρατική αγωγή, χάρη και ευγένεια, σύνεση και γνώση, φιλόξενη διάθεση και ευσέβεια.

ΠΑΡΟΜΟΙΩΣΗ

στίχ. 164-169: παρομοίωση. Ο Οδυσσέας παρομοιάζεται με ένα λιοντάρι που περιπλανιέται στα βουνά επειδή το αναγκάζει η πείνα. Έτσι και ο Οδυσσέας, αν και ναυαγός, βγαίνει να συναντήσει τα κορίτσια γιατί τον πιέζει η ανάγκη.

ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΝΑΥΣΙΚΑΣ

στίχ. 170-175: Η θαρραλέα στάση της Ναυσικάς δείχνει την αριστοκρατική της καταγωγή. Υπάρχουν εδώ δυο βασικές αντιθέσεις: α) ανάμεσα στον εξαθλιωμένο Οδυσσέα και την πανέμορφη Ναυσικά και β) ανάμεσα στην ψύχραιμη βασιλοπούλα και τις τρομαγμένες υπηρέτριες.

Το τυπικό της ικεσίας: Η ικεσία ήταν θεσμός της αρχαίας ελληνικής κοινωνίας προστατευόμενος από τον Ικέσιο Δία, όπως η φιλοξενία από τον Ξένιο Δία. Είχε καθιερωθεί για την ικεσία, όπως και για τη φιλοξενία, μια ορισμένη εθιμοτυπία: ο ικέτης γονάτιζε μπροστά στον ικετευόμενο, με το ένα χέρι αγκάλιαζε τα γόνατά του, ενώ με το άλλο άγγιζε το πιγούνι ή το γένι του. Με την αυτοταπεινωτική στάση του ο ικέτης αποδεχόταν την κατωτερότητά του απέναντι στον ικετευόμενο και έδειχνε ότι δεν αποτελεί απειλή. Αν υπήρχε δυνατότητα, ο ικέτης κατέφευγε στο βωμό, που υπήρχε στις αυλές των σπιτιών, ή στην εστία, που υπήρχε στο εσωτερικό του σπιτιού. Εξασφάλιζε έτσι άσυλο ο ικέτης, ως πρόσωπο ιερό, και γινόταν δεκτός ως φιλοξενούμενος.

Η ικεσία, όπως και η φιλοξενία, εξυπηρετούσαν κοινωνικές ανάγκες, ενώ η σύνδεσή τους με τη θρησκεία τις καθιέρωσε. Ο Δίας, δηλαδή, προστάτευε όλους όσους είχαν ανάγκη.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

Α. Να συμπληρώσετε τα κενά με τις λέξεις που δίνονται στην παρένθεση (Αντιθέσεις, επική/πλατιά παρομοίωση, προοικονομία, τυπικά στοιχεία}

1. ...……………………..: α) ανάμεσα στον εξαθλιωμένο Οδυσσέα και την πανέμορφη Ναυσικά και β) ανάμεσα στην ψύχραιμη βασιλοπούλα και τις τρομαγμένες υπηρέτριες.

2. ………………………………… :

και βγήκε, λιόντας λες βουνόθρεφτος, αντρεία κι ορμή γεμάτος,
βροχοδαρμένος, ανεμόδαρτος, που κίνησε, και φλόγες
πετούν τα μάτια του, σε πρόβατα να πέσει για σε βόδια,
για και στου λόγγου τα λαφόπουλα᾿ τι η πείνα τον κεντρίζει
αρνίσιο κρέας να φάει, χιμίζοντας και στην πιο στεριά μάντρα.

Όμοια ο Οδυσσέας τις καλοπλέξουδες κοπέλες πήρε δρόμο -
να σμίξει, και γυμνός· τον έσφιγγε τρανή μαθές ανάγκη.
Τον είχε φάγει η αρμύρα κι έδειχνε φριχτός, για τούτο εκείνες
σκιαγμένες στου γιαλού διασκόρπισαν τις γλώσσες δώθε κείθε.

3. ………………………….: τότε η Αθηνά, η θεά η γλαυκόματη, στο νου της άλλα βάνει:
να σηκωθεί ο Οδυσσέας, τη λιόγεννη παρθένα ν᾿ ανταμώσει, κι αυτή να μπει μπροστά οδηγώντας τον στο κάστρο των Φαιάκων.

4. ……………………………… : τα μάτια λάμποντας η θεά Aθηνά,  καλλιπλόκαμες κοπέλες

Β. Να αντιστοιχήσετε τα συναισθήματα/χαρακτηριστικά με τα πρόσωπα:

α. Οδυσσέας 1. ικέτης

2. θαρραλέα

3. ψυχραιμία και αποφασιστικότητα

β. Ναυσικά 4. σύνεση και πονηριά

5. έχει περάσει πολλά πάθη και βάσανα

6. ευσεβής και φιλόξενος/η

Γ. Γιατί ο Οδυσσέας ζητάει βοήθεια από τη Ναυσικά;

Δ. Με τι τρόπο της μιλάει;

Ε. Να δώσετε ένα τίτλο στο απόσπασμα α

Ζ. Τι σημαίνει η λέξη ικέτης και ικεσία; (να κάνετε αντιγραφή στο τετράδιό σας)