Μάθημα : Θρησκευτικά Γ Λυκείου

ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ

Περιεχόμενο και έκταση του προβλήματος

Ο ασύδοτος τρόπος ζωής των σύγχρονων κοινωνιών περνάει εύκολα απαρατήρητος κάτω από την αστραφτερή επιφάνεια της τεχνολογικής προόδου και της ταχείας εξυπηρέτησης μιας ποικιλίας αναγκών. Και όμως, προς το τέλος του 20ού  αιώνα οι περιβαλλοντικές αλλαγές που οφείλονται στην αλόγιστη παρέμβαση του ανθρώπου στο περιβάλλον απειλούν την ικανότητα της βιόσφαιρας να διατηρήσει όχι μόνο το ανθρώπινο είδος, αλλά και πολλά άλλα είδη. Λέγοντας οικολογικό πρόβλημα εννοούμε την καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντας εξαιτίας της παρέμβασης του ανθρώπου. Η ρύπανση των θαλασσών, η εξάντληση των φυσικών αποθεμάτων της Γης, η μόλυνση της ατμόσφαιρας, η καταστροφή των βιοτόπων, οι κλιματολογικές ανωμαλίες είναι μερικές από τις μορφές αυτού του προβλήματος.

Προβλήματα στο φυσικό περιβάλλον που οφείλονται στην ανθρώπινη δράση

α) Μόλυνση των υδάτων: Υπάρχει μόλυνση στα νερά. Τα ποτάμια, οι λίμνες και η θάλασσα έχουν μολυνθεί από τα οικιακά απορρίμματα και τα βιομηχανικά κατάλοιπα.

β) Μόλυνση στον αέρα: Η ατμοσφαιρική ρύπανση αποτελεί μια από τις σοβαρότερες περιβαλλοντικές ανησυχίες και προκαλεί πολλούς πρόωρους θανάτους κάθε χρόνο. Το διοξείδιο του άνθρακα που προκύπτει από κάθε είδους καύση, οι εκπομπές μολύβδου λόγω της βιομηχανικής δραστηριότητας και της χρήσης οχημάτων παλαιού τύπου, η καύση ορυκτών καυσίμων για την παραγωγή ενέργειας, συνιστούν ενδεικτικές πηγές του έντονου και ιδιαίτερα επιβλαβούς προβλήματος της ατμοσφαιρικής ρύπανσης.

γ) Είδη υπό εξαφάνιση.  Δεκάδες είδη ζώων και φυτών εξαφανίζονται καθημερινά. Αιτία, η ανεξέλεγκτη συρρίκνωση των βιοτόπων τους, το παράνομο κυνήγι, η ρύπανση της ατμόσφαιρας και οι κλιματικές αλλαγές. Ο άνθρωπος επίσης καταστρέφει διάφορους χώρους που είναι η φυσική κατοικία των ζώων, όπως είναι τα δάση, τα δασύλλια , οι βάλτοι κ.τ.λ. Πολλά από αυτά, δεν έχουμε προλάβει καν να τα γνωρίσουμε. Όμως κάθε είδος που χάνεται, παίρνει μαζί του και ένα κομμάτι της γενετικής και εξελικτικής ιστορίας εκατοντάδων χρόνων, πολύτιμη πηγή γνώσης για τον άνθρωπο. Αντιπροσωπευτικά είδη του πλανήτη, όπως τα γιγάντια πάντα, αναγκάστηκαν να περιοριστούν στη μισή έκταση από αυτή που καταλάμβαναν πριν μερικές δεκαετίες. Οι τίγρεις έχασαν στη διάρκεια του 20^ου  αιώνα το 90% του πληθυσμού τους! Οι ρινόκεροι απειλούνται σχεδόν περισσότερο από κάθε άλλο μεγάλο θηλαστικό: λίγες δωδεκάδες έχουν απομείνει πια. Οι θαλάσσιες χελώνες αντιμετωπίζουν ένα αβέβαιο μέλλον και οι αφρικανικοί ελέφαντες αποδεκατίζονται για το πολύτιμο ελεφαντόδοντο τους... Σύμφωνα με την κόκκινη Λίστα Απειλούμενων Ειδών του 2004, που δημοσιοποίησαν οι επιστήμονες κατά την έναρξη του παγκόσμιου συνεδρίου για την προστασία της βιοποικιλότητας, 15.589 γνωστά είδη ζώων και φυτών απειλούνται σοβαρά με εξαφάνιση, σε σχέση με 12.259 είδη που περιλάμβανε η αντίστοιχη λίστα του 2003.

δ) Καταστροφή των φυσικών πηγών: Ο άνθρωπος καταστρέφει σε μεγάλο βαθμό τις φυσικές πηγές. Το πράσινο της γης ελαττώνεται. Μόνο στην Ελλάδα καίγονται κάθε χρόνο ένα εκατομμύριο στρέμματα δάση. Ο πολιτισμός του χαρτιού αύξησε υπέρμετρα τις ανάγκες σε χαρτί και αντίστοιχα τις ανάγκες για υλοτόμηση (καθώς το χαρτί γίνεται από ξύλο). Για την κυριακάτικη έκδοση των Τάιμς της Ν. Υόρκης υλοτομούνται κάθε εβδομάδα 77 εκτάρια, δηλ. 200 στρέμματα, δάσους ! Η μεγάλη χρήση χημικών λιπασμάτων έχει αλλοιώσει τη σύνθεση του εδάφους, ώστε αυτό να μοιάζει σα ναρκομανές. Τα λιπάσματα δηλαδή γίνονται απαραίτητα στο χώμα και δεν μπορούμε πια να του τα στερήσουμε. Υπάρχει μια σημαντική εξάντληση των ορυκτών ( μέταλλα κ.τ.λ.) από την υπερεκμετάλλευση.

ε ) Σπατάλη των ενεργειακών πηγών: Πρόκειται για τη σπατάλη των ορυκτών καυσίμων, όπως είναι το κάρβουνο και το πετρέλαιο που σχηματίσθηκαν μέσα σε εκατομμύρια αιώνες, κατά τη διάρκεια μακρών γεωλογικών περιόδων.

στ ) Κίνδυνοι για την υγεία των ανθρώπων : Υπάρχει έπειτα η μόλυνση από τη ραδιενέργεια που προέρχεται από τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας είτε για ειρηνικούς είτε για πολεμικούς σκοπούς. Το ατύχημα του Τσερνομπίλ, το 1986, αποδέσμευσε ραδιενέργεια 50 εκατομμυρίων Κιουρί, δηλαδή 1.000 φορές περισσότερο απ’ ότι η βόμβα της Χιροσίμα το 1945. Το ίδιο ισχύει και για τις τροφές, Στα τρόφιμα προστίθενται αμέτρητες χημικές ουσίες ενώ αφαιρούνται συστηματικά τα θρεπτικά συστατικά. Στις τροφές των ζώων προστίθενται ορμόνες και αντιβιοτικά. Κινδύνους αντιμετωπίζουμε ακόμη από τα εντομοκτόνα και τα διάφορα καλλυντικά (βαφές μαλλιών, αποσμητικά κ.τ.λ. ). Η νευρική ένταση, ο θόρυβος, η βιασύνη, ο εκνευρισμός, είναι πια συνηθισμένες καταστάσεις.

ζ)  Άκριτη επιδίωξη οικονομικού κέρδους: Η βιομηχανική παραγωγή, αλλά και πλήθος άλλων δραστηριοτήτων που αποσκοπούν στο οικονομικό κέρδος, πραγματοποιούνται συχνά χωρίς καμία μέριμνα ή με ελλιπή φροντίδα για τις επιπτώσεις στο περιβάλλον. Συνεπακόλουθο του ισχύοντος υπερκαταναλωτικού πνεύματος είναι η επιθυμία αυξημένης παραγωγής, έστω κι αν αυτή γίνεται με τη χρήση πολύτιμων πόρων για την παραγωγή δευτερεύουσας σημασίας προϊόντων, που δεν συμβάλλουν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής, αλλά ζημιώνουν -ανώφελα- το περιβάλλον.

η) Έλλειψη οικολογικής συνείδησης: Ελλείψει οικολογικής αγωγής και ανάλογης αίσθησης ευθύνης οι περισσότεροι πολίτες αδυνατούν να αντιληφθούν πόσο επιζήμια για το φυσικό περιβάλλον είναι η υπερκαταναλωτική διαβίωσή τους που βασίζεται στη δίχως λόγο σπατάλη προϊόντων (η παραγωγή των οποίων απαιτεί αφενός αξιοποίηση και άρα δαπάνη πρώτων υλών και αφετέρου επιβάρυνση του περιβάλλοντος μέσω της βιομηχανικής ρύπανσης).

Η θεολογική υπέρβαση του οικολογικού προβλήματος

Η Εκκλησία τοποθετείται ενώπιον του οικολογικού ζητήματος με θεολογική υπευθυνότητα. Πιο συγκεκριμένα οι απόψεις που εκφράζονται είναι οι εξής

1. Το οικολογικό πρόβλημα είναι ηθικό ζήτημακαι όχι τεχνικό θέμα. Οφείλεται στην εσφαλμένη στάση του ανθρώπου απέναντι στη φύση που επείγει να αναθεωρηθεί στο φως του ήθους της Εκκλησίας. Η καταστροφή του περιβάλλοντος και των πηγών του έχει ζωτική σημασία για όλους μας. Οι επιπτώσεις δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ηθικά αδιάφορες, καθώς η ζωή μας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη στάση του καθενός μας προς το περιβάλλον.
2. Η φύση δεν είναι κτήση του ανθρώπου,κατάκτησή του, κτήμα και ατομική ιδιοκτησία του. Δεν επιτρέπεται η κατάχρησή της, αλλά μόνο η χρήση της προς όφελος της κοινωνίας και για τη δόξα του Θεού. Ο χριστιανός λέει "Όχι στην καταστροφική εκμετάλλευση της φύσης" και σε αυτό το σημείο συνοδοιπορεί με τους οικολόγους αυθόρμητα κι ένθερμα. Πολύ σωστά έχει λεχθεί ότι "η γη και το περιβάλλον, δε μας ανήκουν αλλά τα έχουμε δανειστεί από τα παιδιά μας", καθώς οι επιπτώσεις μπορεί να αποβούν μοιραίες για τις επόμενες γενιές, αν δε ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα.
3. Η φύση είναι η κτίση του θεού, εμείς είμαστε διαχειριστές, οικονόμοι, εργαζόμενοι και φύλακες της φύσης. Η λατρευτική πράξη της Εκκλησίαςμε το μυστήριο της Θ. Ευχαριστίας εμπνέει οικολογικό ήθος. Επιπλέον η Εκκλησία σε όλες σχεδόν τις αγιαστικές πράξεις της και τα μυστήρια χρησιμοποιεί τα υλικά στοιχεία (οίνος, άρτος, νερό, λάδι κ.ά.) τα οποία αγιάζονται και μεταμορφώνονται μέσα στο χώρο της. Αυτή η πράξη είναι πράξη σεβασμού προς τα υλικά στοιχεία, που σημαίνει και ευθύνη για διαφύλαξή τους και αφορμή ευχαριστίας προς το Θεό.

Με τον ανάλογο σεβασμό προς την υλική δημιουργία, με την αυτάρκεια και την ολιγάρκεια, δηλαδή να αρκούμεθα στα λίγα, τα απαραίτητα, να μη διακατεχόμαστε από πλεονεξία. Έτσι εμείς θα έχουμε επάρκεια αγαθών, και η φύση θα μπορεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες των επερχόμενων γενεών, διαθέτοντας τα απαραίτητα αποθέματα (αειφόρος ανάπτυξη).

Δράσεις για την αντιμετώπιση του οικολογικού προβλήματος

Βασικός στόχος είναι η βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος, η προστασία της ανθρώπινης υγείας, η συνετή και ορθολογική χρήση φυσικών πόρων και η προώθηση διεθνών μέτρων για την αντιμετώπιση παγκόσμιων ή περιφερειακών περιβαλλοντικών προβλημάτων.

- αξιοποίηση ενέργειας που προέρχεται από τη φύση (αιολική, ηλιακή).

- βιολογικός καθαρισμός των αποβλήτων, ανακύκλωση. 

- επιμονή στην εφαρμογή της σχετικής νομοθεσίας για την προστασία του περιβάλλοντος

- αύξηση της ευαισθητοποίησης (περιβαλλοντική αγωγή)

- ενεργοποίηση της Πολιτείας(προγραμματισμένη βιομηχανική ανάπτυξη, χρήση προστατευτικών φίλτρων από τις βιομηχανίες και θέσπιση αυστηρών ποινών για τους παραβάτες)

Όμως, πλήθος καθημερινών τακτικών αν εφαρμοστούν από όλους θα αποβούν εξαιρετικά ωφέλιμες για τον πλανήτη μας:

- η διατήρηση της καθαριότητας των δημοσίων χώρων με την αποφυγή ρίψης σκουπιδιών

-η μετακίνηση με τα μέσα μαζικής μεταφοράς και όχι με τα  ΙΧ αυτοκινήτα
- η ελάττωση της χρήσης αεροζόλ, χημικών λιπασμάτων
-το κυνήγι σε περιοχές που επιτρέπεται
-η εθελοντική αναδάσωση
-η εξοικονόμηση ενέργειας με την αποσύνδεση των ηλεκτρικών συσκευών όταν αυτές δεν χρησιμοποιούνται.

οι εικόνες είναι από το google search