Ερωτήσεις κατανόησης 9^ης ενότητας

1. Ποια συνέπεια θα έχει, σύμφωνα με τα λεγόμενα των νόμων, η απόδραση του Σωκράτη από τη φυλακή; Ποια είναι, σύμφωνα με το κείμενο, η απαραίτητη προϋπόθεση για την επιβίωση και τη διασφάλιση της σταθερότητας της πολιτείας;

Σύμφωνα με τα λεγόμενα των νόμων, μια ενδεχόμενη απόδραση του Σωκράτη από τη φυλακή, θα σηματοδοτούσε τόσο την κατάλυση των ίδιων των νόμων όσο και τη συνολική καταστροφή της πολιτείας. Θεωρείται, δηλαδή, αδύνατο να υπάρξει και να λειτουργήσει μια πόλη, αν οι αποφάσεις των δικαστηρίων μπορούν να ακυρωθούν αυτοβούλως από κάθε πολίτη που δυσαρεστείται από αυτές.

Προκειμένου, λοιπόν, να επιβιώσει μια πολιτεία, έχοντας την αναγκαία σταθερότητα, θα πρέπει να γίνονται απολύτως σεβαστοί οι νόμοι, αλλά και οι αποφάσεις των δικαστηρίων είτε ικανοποιούν τα συμφέροντα μεμονωμένων πολιτών είτε όχι. Μόνο, άλλωστε, μέσω της καθολικής τήρησης των νόμων καθίσταται εφικτή αφενός η αρμονική συνύπαρξη των πολιτών και αφετέρου η διασφάλιση απαραίτητων για το κοινό καλό προνομίων και ωφελειών, που προκύπτουν από τη συνεργασία των πολιτών. Προκύπτει, έτσι, το σαφές συμπέρασμα πως το κοινό όφελος υπερέχει -και πρέπει να υπερέχει- έναντι των ατομικών συμφερόντων και επιδιώξεων.

2. Πώς εξηγείτε την άρνηση του Σωκράτη να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία που του δίνουν οι φίλοι του να αποδράσει; Πώς θα τον χαρακτηρίζατε ως πολίτη και ως δάσκαλο;

Ο Σωκράτης πιστεύει σε μια ευνομούμενη κοινωνία, στην οποία οι πράξεις του καθενός επηρεάζουν τη συνολική ισορροπία της. Κάθε άνθρωπος αποτελεί ένα μικρό λιθαράκι στο οικοδόμημα της κοινωνίας που επηρεάζει τη συνοχή της. Δικαιολογημένα επομένως υποτάσσει τον εαυτό του στο καλό του συνόλου, πράγμα που δείχνει συνέπεια μεταξύ πράξεων και λόγων, βασικό χαρακτηριστικό κάθε σωστού δασκάλου. Περαιτέρω, σκοπός του είναι να αποτελέσει παράδειγμα προς μίμηση για τους νέους μαθητές του, που θα διαχειριστούν το μέλλον της Αθήνας και που πρέπει να έχουν αίσθηση ότι κανείς δεν μπορεί να είναι υπεράνω των νόμων. Η άρνησή του είναι συνεπής με τις γενικότερες αντιλήψεις του σχετικά με τη σημασία που έχει η υπακοή στους νόμους για την εύρυθμη λειτουργία της πόλης.

3. Σε αρκετές περιπτώσεις ένας πολίτης ή μια κατηγορία πολιτών ενός σύγχρονου δημοκρατικού κράτους θεωρούν ότι θίγονται τα συμφέροντά τους από μια νομοθετική ρύθμιση. Ποια, κατά τη γνώμη σας, πρέπει να είναι η στάση τους;

Οι σύγχρονες δημοκρατικές πολιτείες είναι, σε σύγκριση με τη δημοκρατία της αρχαίας Αθήνας, απρόσωπες και πολυδαίδαλες. Γι’ αυτόν τον λόγο πολλές φορές κάποιες αποφάσεις του κράτους μπορεί να θίγουν συμφέροντα πολιτών. Προκύπτει, έτσι, αφενός η υποχρέωση της πολιτείας να ισορροπεί μεταξύ των αλληλοσυγκρουόμενων συμφερόντων των πολιτών της, αφετέρου η υποχρέωση των πολιτών να υποστηρίζουν τις θέσεις τους λαμβάνοντας πρόνοια ώστε να μη θίγονται συμφέροντα άλλων.

Είναι εύλογο πως οι πολίτες διατηρούν πάντοτε το δικαίωμα να εκφράζουν και να δημοσιοποιούν τις αντιρρήσεις τους για όποια νομοθετική ρύθμιση θίγει τα συμφέροντά τους, δεν μπορούν ωστόσο να την απορρίπτουν ή να μην την ακολουθούν, αν το κράτος επιλέξει να την εφαρμόσει. Είναι σημαντικό να προτάσσεται πάντοτε το συνολικό συμφέρον της πολιτείας και όχι το συμφέρον επιμέρους πολιτών ή κοινωνικών κατηγοριών, καθώς τότε υπονομεύεται δραστικά η δυνατότητα της πολιτείας να λειτουργεί κατά τρόπο αποτελεσματικό και να διασφαλίζει, άρα, τα μέγιστα οφέλη για τους πολίτες της.