Αριστοτέλη Ηθικά Νικομάχεια Β1, 1-4.
Διττῆς δὴ τῆς ἀρετῆς οὔσης, τῆς μὲν διανοητικῆς τῆς δὲ ἠθικῆς, ἡ μὲν διανοητικὴ τὸ πλεῖον ἐκ διδασκαλίας ἔχει καὶ τὴν γένεσιν καὶ τὴν αὔξησιν, διόπερ ἐμπειρίας δεῖται καὶ χρόνου, ἡ δ' ἠθικὴ ἐξ ἔθους περιγίνεται, ὅθεν καὶ τοὔνομα ἔσχηκε μικρὸν παρεκκλῖνον ἀπὸ τοῦ ἔθους. Ἐξ οὗ καὶ δῆλον ὅτι οὐδεμία τῶν ἠθικῶν ἀρετῶν φύσει ἡμῖν ἐγγίνεται· οὐθὲν γὰρ τῶν φύσει ὄντων ἄλλως ἐθίζεται, οἷον ὁ λίθος φύσει κάτω φερόμενος οὐκ ἂν ἐθισθείη ἄνω φέρεσθαι, οὐδ' ἂν μυριάκις αὐτὸν ἐθίζῃ τις ἄνω ῥιπτῶν, οὐδὲ τὸ πῦρ κάτω, οὐδ' ἄλλο οὐδὲν τῶν ἄλλως πεφυκότων ἄλλως ἂν ἐθισθείη. Οὔτ' ἄρα φύσει οὔτε παρὰ φύσιν ἐγγίνονται αἱ ἀρεταί, ἀλλὰ πεφυκόσι μὲν ἡμῑν δέξασθαι αὐτάς, τελειουμένοις δὲ διὰ τοῦ ἔθους.
Ἔτι ὅσα μὲν φύσει ἡμῖν παραγίνεται, τὰς δυνάμεις τούτων πρότερον κομιζόμεθα, ὕστερον δὲ τὰς ἐνεργείας ἀποδίδομεν (ὅπερ ἐπὶ τῶν αἰσθήσεων δῆλον· οὐ γὰρ ἐκ τοῦ πολλάκις ἰδεῖν ἢ πολλάκις ἀκοῦσαι τὰς αἰσθήσεις ἐλάβομεν, ἀλλ' ἀνάπαλιν ἔχοντες ἐχρησάμεθα, οὐ χρησάμενοι ἔσχομεν)· τὰς δ' ἀρετὰς λαμβάνομεν ἐνεργήσαντες πρότερον, ὥσπερ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων τεχνῶν· ἃ γὰρ δεῖ μαθόντας ποιεῖν, ταῦτα ποιοῦντες μανθάνομεν, οἷον οἰκοδομοῦντες οἰκοδόμοι γίνονται καὶ κιθαρίζοντες κιθαρισταί· οὕτω δὴ καὶ τὰ μὲν δίκαια πράττοντες δίκαιοι γινόμεθα, τὰ δὲ σώφρονα σώφρονες, τὰ δ' ἀνδρεῖα ἀνδρεῖοι.
Να απαντήσετε στα παρακάτω :
α) Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε στη νέα ελληνική γλώσσα το απόσπασμα "Διττῆς δὴ τῆς ἀρετῆς οὔσης. . . διὰ τοῦ ἔθους".
Μονάδες 10
β) Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων :
Μονάδες 15
Μονάδες 15
iii. Χαρακτηρίστε με την ένδειξη Σωστό-Λάθος το περιεχόμενο των παρακάτω προτάσεων
Μονάδες 10
διανοητικῆς, ἐμπειρίας, τελειουμένοις, ποιοῦντες, δίκαια.
Μονάδες 10
Πλάτωνος Πολιτεία, 519 Β - 520 Α.
Τί δέ; Τόδε οὐκ εἰκός, ἦν δ’ ἐγώ, καὶ ἀνάγκη ἐκ τῶν προειρημένων, μήτε τοὺς ἀπαιδεύτους καὶ ἀληθείας ἀπείρους ἱκανῶς ἄν ποτε πόλιν ἐπιτροπεῦσαι, μήτε τοὺς ἐν παιδείᾳ ἐωμένους διατρίβειν διὰ τέλους, τοὺς μὲν ὅτι σκοπὸν ἐν τῷ βίῳ οὐκ ἔχουσιν ἕνα, οὗ στοχαζομένους δεῖ ἅπαντα πράττειν ἃ ἂν πράττωσιν ἰδίᾳ τε καὶ δημοσίᾳ, τοὺς δὲ ὅτι ἑκόντες εἶναι οὐ πράξουσιν, ἡγούμενοι ἐν μακάρων νήσοις ζῶντες ἔτι ἀπῳκίσθαι;
Ἀληθῆ, ἔφη.
Ἡμέτερον δὴ ἔργον, ἦν δ’ ἐγώ, τῶν οἰκιστῶν τάς τε βελτίστας φύσεις ἀναγκάσαι ἀφικέσθαι πρὸς τὸ μάθημα ὃ ἐν τῷ πρόσθεν ἔφαμεν εἶναι μέγιστον, ἰδεῖν τε τὸ ἀγαθὸν καὶ ἀναβῆναι ἐκείνην τὴν ἀνάβασιν, καὶ ἐπειδὰν ἀναβάντες ἱκανῶς ἴδωσι, μὴ ἐπιτρέπειν αὐτοῖς ὃ νῦν ἐπιτρέπεται.
Τὸ ποῖον δή;
Τὸ αὐτοῦ, ἦν δ’ ἐγώ, καταμένειν καὶ μὴ ἐθέλειν πάλιν καταβαίνειν παρ’ ἐκείνους τοὺς δεσμώτας μηδὲ μετέχειν τῶν παρ’ ἐκείνοις πόνων τε καὶ τιμῶν, εἴτε φαυλότεραι εἴτε σπουδαιότεραι.
Ἔπειτ’, ἔφη, ἀδικήσομεν αὐτούς, καὶ ποιήσομεν χεῖρον ζῆν, δυνατὸν αὐτοῖς ὂν ἄμεινον;
Ἐπελάθου, ἦν δ’ ἐγώ, πάλιν, ὦ φίλε, ὅτι νόμῳ οὐ τοῦτο μέλει, ὅπως ἕν τι γένος ἐν πόλει διαφερόντως εὖ πράξει, ἀλλ’ ἐν ὅλῃ τῇ πόλει τοῦτο μηχανᾶται ἐγγενέσθαι, συναρμόττων τοὺς πολίτας πειθοῖ τε καὶ ἀνάγκῃ, ποιῶν
ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΑΡΧΗ 2ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ
μεταδιδόναι ἀλλήλοις τῆς ὠφελίας ἣν ἂν ἕκαστοι τὸ κοινὸν δυνατοὶ ὦσιν ὠφελεῖν καὶ αὐτὸς ἐμποιῶν τοιούτους ἄνδρας ἐν τῆ πόλει, οὐχ ἵνα ἀφιῇ τρέπεσθαι ὅπῃ ἕκαστος βούλεται, ἀλλ’ ἵνα καταχρῆται αὐτὸς αὐτοῖς ἐπὶ τὸν σύνδεσμον τῆς πόλεως.
Να απαντήσετε στα παρακάτω :
α) Από το παραπάνω κείμενο να μεταφράσετε στη νέα ελληνική γλώσσα το απόσπασμα «Τί δέ; ... ὃ νῦν ἐπιτρέπεται».
Μονάδες 10
β1)Να σχολιάσετε ερμηνευτικά τη φράση «ἰδεῖν τε τὸ ἀγαθὸν καὶ ἀναβῆναι ἐκείνην τὴν ἀνάβασιν».
Μονάδες 15
β2) Ποια είναι η ηθική υποχρέωση των φιλοσόφων κατά τον Πλάτωνα, όπως διαφαίνεται από το κείμενο;
Μονάδες 15
β3) Χαρακτηρίστε με την ένδειξη Σωστό-Λάθος το περιεχόμενο των παρακάτω προτάσεων
Μονάδες 10
β4)Να γράψετε δύο ομόρριζες λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:
διατρίβειν, μετέχειν, μηχανᾶται, ἐπελάθου, διαφερόντως.
Μονάδες 10
Β. Να απαντήσετε στα παρακάτω:
Β1. Με βάση το κείμενο που σας δόθηκε, ποιοι δεν μπορούν να κυβερνήσουν ικανοποιητικά την πόλιν και γιατί;
Μονάδες 15
Β2. Να προσδιορίσετε το περιεχόμενο των όρων του κειμένου:
«ἐν παιδείᾳ», «βελτίστας φύσεις».
Μονάδες 15
ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΤΕΤΡΑΜΗΝΟΥ 2013-2014 ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
Πλάτωνος Πολιτεία (519D-520A)
Ἡμέτερον δὴ ἔργον, ἦν δ’ ἐγώ, τῶν οἰκιστῶν τάς τε βελτίστας φύσεις ἀναγκάσαι ἀφικέσθαι πρὸς τὸ μάθημα ὃ ἐν τῷ πρόσθεν ἔφαμεν εἶναι μέγιστον, ἰδεῖν τε τὸ ἀγαθὸν καὶ ἀναβῆναι ἐκείνην τὴν ἀνάβασιν, καὶ ἐπειδὰν ἀναβάντες ἱκανῶς ἴδωσι, μὴ ἐπιτρέπειν αὐτοῖς ὃ νῦν ἐπιτρέπεται.
Τὸ ποῖον δή;
Τὸ αὐτοῦ, ἦν δ’ ἐγώ, καταμένειν καὶ μὴ ἐθέλειν πάλιν καταβαίνειν παρ’ ἐκείνους τοὺς δεσμώτας μηδὲ μετέχειν τῶν παρ’ ἐκείνοις πόνων τε καὶ τιμῶν, εἴτε φαυλότεραι εἴτε σπουδαιότεραι.
Ἔπειτ’, ἔφη, ἀδικήσομεν αὐτούς, καὶ ποιήσομεν χεῖρον ζῆν, δυνατὸν αὐτοῖς ὂν ἄμεινον;
Ἐπελάθου, ἦν δ’ ἐγώ, πάλιν, ὦ φίλε, ὅτι νόμῳ οὐ τοῦτο μέλει, ὅπως ἕν τι γένος ἐν πόλει διαφερόντως εὖ πράξει, ἀλλ’ ἐν ὅλῃ τῇ πόλει τοῦτο μηχανᾶται ἐγγενέσθαι, συναρμόττων τοὺς πολίτας πειθοῖ τε καὶ ἀνάγκῃ, ποιῶν μεταδιδόναι ἀλλήλοις τῆς ὠφελίας ἣν ἂν ἕκαστοι τὸ κοινὸν
δυνατοὶ ὦσιν ὠφελεῖν καὶ αὐτὸς ἐμποιῶν τοιούτους ἄνδρας ἐν τῇ πόλει, οὐχ ἵνα ἀφιῇ τρέπεσθαι ὅπῃ ἕκαστος βούλεται, ἀλλ’ ἵνα καταχρῆται αὐτὸς αὐτοῖς ἐπὶ τὸν σύνδεσμον τῆς πόλεως.
Ἀληθῆ, ἔφη· ἐπελαθόμην γάρ.
Α1. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε στη νέα ελληνική γλώσσα το απόσπασμα: «Ἔπειτ’, ἔφη... ἐπελαθόμην γάρ.».
Μονάδες 10
Β1. «βελτίστας φύσεις», «τὸ ἀγαθὸν», «ἀναβῆναι...τὴν ἀνάβασιν»: ποιο είναι το περιεχόμενο των παραπάνω όρων και πώς συνδέονται μεταξύ τους σύμφωνα με το κείμενο που σας δίνεται;
Μονάδες 15
Β2. Ποιος είναι ο σκοπός του «νόμου» και με ποια μέσα επιδιώκεται η πραγματοποίησή του σύμφωνα με το κείμενο που σας δίνεται;
Μονάδες 15
Β3. Στην πλατωνική πολιτεία ποια είναι η διαίρεση σε τάξεις και ο ρόλος της καθεμιάς;
Μονάδες 10
Β4. άφιξη, προσαρμογή, πολιτισμός, τρόπος, επιμελητής: για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις της νέας ελληνικής να γράψετε μια ετυμολογικά συγγενή λέξη από το κείμενο. Μονάδες 10
Ισοκράτους Περί Αντιδόσεως 232-234
Μετὰ δὲ ταῦτα Κλεισθένης ἐκπεσὼν ἐκ τῆς πόλεως ὑπὸ τῶν τυράννων, λόγῳ πείσας τοὺς Ἀμφικτύονας δανεῖσαι τῶν τοῦ θεοῦ χρημάτων αὑτῷ, τόν τε δῆμον κατήγαγε καὶ τοὺς τυράννους ἐξέβαλε καὶ τὴν δημοκρατίαν ἐκείνην κατέστησε τὴν αἰτίαν τοῖς Ἕλλησι τῶν μεγίστων ἀγαθῶν γενομένην· ἐπὶ δὲ τούτῳ Θεμιστοκλῆς ἡγεμὼν ἐν τῷ πολέμῳ τῷ Περσικῷ γενόμενος, συνεβούλευσε τοῖς προγόνοις ἡμῶν ἐκλιπεῖν τὴν πόλιν. εἰς τοῦτ’ αὐτῶν τὰ πράγματα προήγαγεν, ὥστ’ ὀλίγας ἡμέρας ἀνάστατοι γενόμενοι πολὺν χρόνον δεσπόται τῶν Ἑλλήνων κατέστησαν.
ἐ κ π ί π τ ω : ε ξ ο ρ ί ζ ο μ α ι
κ α τ ά γ ω τ ὸ ν δ ῆ μ ο ν : ε π α ν α φέ ρ ω τ η δ η μ ο κ ρ α τ ί α
Γ1. Να μεταφράσετε στη νέα ελληνική γλώσσα το παραπάνω κείμενο.
Μονάδες 20
Γ2. Να γράψετε τον ζητούμενο τύπο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του
κειμένου:
ταῦτα: τη δοτική πληθυντικού στο αρσενικό γένος
πόλεως: την κλητική στον ίδιο αριθμό
πείσας: το απαρέμφατο του παρακειμένου στην ίδια φωνή
κατήγαγε: το β΄ ενικό πρόσωπο στην προστακτική του ίδιου χρόνου στην ίδια φωνή
Ἕλλησι: την ονομαστική του ενικού
μεγίστων: τη γενική ενικού του θηλυκού γένους στον συγκριτικό βαθμό
ἡγεμών: την αιτιατική πληθυντικού
ἐκλιπεῖν: το γ΄ ενικό πρόσωπο του παρατατικού στην ίδια φωνή
ὀλίγας: το επίρρημα στον ίδιο βαθμό
γενόμενοι: τον ίδιο τύπο στον μέλλοντα.
Μονάδες 10
Γ3α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων του
κειμένου: ἐκπεσών, τοὺς τυράννους, ἡγεμών, ἡμῶν, ἐκλιπεῖν.
Μονάδες 5
Γ3β « τόν τε δῆμον κατήγαγε καὶ τοὺς τυράννους ἐξέβαλε»: Να γίνει η εξάρτηση από το Ισοκράτης λέγει. Ο πάγιος λόγος θα γίνει με όλες τις δυνατές μετατ
Α. «Δικό μας λοιπόν έργο, είπα εγώ, των ιδρυτών της πόλης(είναι) να αναγκάσουμε τα πιο ξεχωριστά πνεύματα να επιδοθούν στο μάθημα το οποίο προηγουμένως λέγαμε ότι είναι το σπουδαιότερο, να δουν δηλαδή το αγαθό και να ανεβούν εκείνη την ανηφορική οδό, και αφού ανεβούν και το δουν αρκετά, να μην επιτρέπουμε σ’ αυτούς αυτό που τώρα (τους) επιτρέπεται».
Ποιο δηλαδή ;
Το να μένουν συνεχώς στον ίδιο τόπο, είπα εγώ, και να μην θέλουν πάλι να κατεβαίνουν κoντά σ’ εκείνους τους δεσμώτες ούτε να μετέχουν μαζί μ’ εκείνους στους κόπους και στις τιμές, είτε (αυτές είναι) ταπεινότερες είτε σπουδαιότερες.
Ύστερα , είπε, θα τους αδικήσουμε και θα τους κάνουμε να ζουν χειρότερα ενώ είναι δυνατό σ’ αυτούς να ζουν καλύτερα;»
Β1. Ο Πλάτων, για να παρουσιάσει το αγαθό και την πορεία προς την κατάκτησή του, χρησιμοποιεί, μεταξύ άλλων, τις παρακάτω φράσεις: α) «ἀφικέσθαι πρὸς τὸ μάθημα ὃ ἐν τῷ πρόσθεν ἔφαμεν εἶναι μέγιστον», β) «ἰδεῖν τε τὸ ἀγαθὸν» και γ) «ἀναβῆναι ἐκείνην τὴν ἀνάβασιν». Να αναλύσετε το νόημα αυτών των φράσεων στο κείμενο του Πλάτωνα. Μονάδες 15
Α)Το μέγιστο μάθημα, η ύψιστη γνώση κυρίως όσων πρόκειται να αναλάβουν τη διοίκηση της πολιτεία, για τον Πλάτωνα είναι το ανέβασμα της ψυχής:
Είναι το κορυφαίο κεφάλαιο της διδασκαλίας του Πλάτωνα, η θεωρία των Ιδεών.
β) «ἰδεῖν τό αγαθόν»: Για τη θέαση του Aγαθού χρησιμοποιούνται τύποι του ὁρῶ (ἰδεῖν, ἴδωσιν) γιατί το ρήμα αυτό δε σημαίνει μόνο βλέπω αλλά και κατανοώ-γνωρίζω. όχι βέβαια με τις αισθήσεις, αλλά με την καθαρή νόηση.
Ο Πλάτωνας δεν δίνει μια σαφή ερμηνεία για αυτόν τον όρο παρά αρκείται σε ορισμένους υπαινιγμούς. Διαστάσεις:
Πάντως ήδη από την αρχαιότητα το ¨Πλάτωνος ἀγαθόν¨ ήταν παροιμιακή έκφραση που δήλωνε κάτι το ασαφές και το σκοτεινό.
γ) «ἀναβῆναι ἐκείνην την ἀνάβασιν » η κατάκτησή του είναι δύσκολη και απαιτεί κόπο, επίπονη προσπάθεια και αγώνα («ἀναβῆναι», «ἀνάβασιν», «ἀναβάντες»). Πρόκειται για μια ανοδική πορεία, που οδηγεί στην ολοένα υψηλότερη γνώση και διάπλαση ήθους. Πολύ συχνά στον Πλάτωνα λέξεις που σημαίνουν το άνω και την ανάβαση χρησιμοποιούνται μεταφορικώς για την Παιδεία και τα αγαθά που προσφέρει.
{ Στο εκπαιδευτικό σύστηµα που προβλέπεται στην Πολιτεία η εκπαίδευση των µελλοντικών φυλάκων διαρκεί µέχρι το 35ο έτος της ζωής τους, ενώ τα τελευταία πέντε είναι αφιερωµένα στη µελέτη της διαλεκτικής µε στόχο την κατάκτηση του Αγαθού.}
Β2. Αφού διαβάσετε το χωρίο «Ἐπελάθου […] τῆς πόλεως», να απαντήσετε με βάση αυτό στα δύο επόμενα ερωτήματα: α. Ποιος είναι ο σκοπός του νόμου; (μονάδες 3) β. Με ποιους τρόπους προσπαθεί να τον επιτύχει; (μονάδες 12) Μονάδες 15
Τελικός και κορυφαίος σκοπός του νόμου, τον οποίο προσωποποιεί, είναι η ευδαιμονία όλης της πόλης και όχι μόνο μιας κοινωνικής ομάδας. Βλέπει, λοιπόν, το δίκαιο από τη σκοπιά του συλλογικού συμφέροντος. Ο νόμος είναι η αναγκαιότητα που επιβάλλει την εναρμόνιση της ατομικότητας και της συλλογικότητας μέσα στην κοινωνία.
Η τριπλή λειτουργία του Νόμου για την επίτευξη της ευδαιμονίας του συνόλου
Α) Κοινωνική λειτουργία του Νόμου: «συναρμόττων τοὺς πολίτας πειθοῖ τε καὶ ἀνάγκῃ»
αναπτύσσει σ' όλους τους πολίτες την κοινωνική συνείδηση·
Μέσα : πειθοῖ τε καί ἀνάγκῃ [ο άριστος νομοθέτης κατά τον Πλάτωνα (βλ. Νόμοι 722b) συνδυάζει την πειθώ με τη βία, η οποία αφορά τον ἄπειρον παιδείας ὄχλον].
Ο Πλάτωνας εισάγει εδώ το δεοντολογικό στοιχείο της βίας του νόμου που εξαναγκάζει μια ομάδα ή το άτομο να θυσιάσει την ευδαιμονία του για το καλό του συνόλου.
Β) Οικονομική λειτουργία «ποιῶν μεταδιδόναι … ὠφελεῖν»
καταμερισμός της εργασίας, με τον οποίο κατακτάται η αυτάρκεια.
[τῆς ὠφελίας : η πόλη οικίζεται επειδή κανείς δεν είναι αυτάρκης παρά «πολλῶν ἐνδεής».
Έτσι, μεταξύ των πολιτών καλλιεργούνται σχέσεις συνεργασίας, αλληλοβοήθειας, αλληλοπροσφοράς και αλληλεγγύης.
Γ) Παιδαγωγική και πολιτική λειτουργία «καὶ αὐτὸς ἐμποιῶν … ἐπὶ τὸν σύνδεσμον τῆς πόλεως»
Διαπλάθει ανθρώπους ικανούς και άξιους να διατηρούν τη συνοχή της πόλης
Θέτει όρια και περιορισμούς στη συμπεριφορά των πολιτών
Β4.β. Για καθεμία από τις τρεις παρακάτω λέξεις να γράψετε μία περίοδο λόγου στα νέα ελληνικά, όπου η ίδια λέξη, σε οποιαδήποτε μορφή της (πτώση, αριθμό, γένος, βαθμό, μέρος του λόγου), θα χρησιμοποιείται με διαφορετική σημασία από αυτήν που έχει στο αρχαίο κείμενο: «ἀγαθόν», «πόνων», «φαυλότεραι». (μονάδες 6)
αγαθός -ή -ό : στο κείμενο: το Πλατωνικό Αγαθό
ΑΛΛΕΣ: 1.πράος, ενάρετος, καλός, καλοκάγαθος. || καλοπροαίρετος
ΑΓΑΘΑ: υλική διάσταση (λόγ. έκφρ.) τύχη* αγαθή
φαύλος -η -ο : στο κείμενο: ο μικρής σημασίας
ΑΛΛΕΣ :που δε διαθέτει ήθος, ακεραιότητα, που είναι αχρείος, διεφθαρμένος.
φαύλος κύκλος: α. σφάλμα αποδεικτικό κατά το οποίο εκείνο που πρέπει να αποδειχτεί, χρησιμοποιείται ως απόδειξη. β. κατάσταση αδιέξοδη, που επαναλαμβάνεται (κυκλικά) επιστρέφοντας στο ίδιο σημείο χωρίς λύση, διέξοδο
πόνος: στο κείμενο: κόπος
ΑΛΛΕΣ με τη σημασία του άλγους