Μάθημα : Οι ασθένειες και οι παράγοντες που τις προκαλούν - Β΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

1. α) Τι είναι η ομοιόσταση; β) Με ποιους μηχανισμούς επιτυγχάνεται; γ) Πώς δρουν αυτοί οι μηχανισμοί;

(α) Η ικανότητα των οργανισμών να διατηρούν σταθερό το εσωτερικό τους περιβάλλον, ανεξάρτητα από τις μεταβολές του εξωτερικού περιβάλλοντος στο οποίο ζουν. β) με ρυθμιστικούς μηχανισμούς που λέγονται ομοιοστατικοί μηχανισμοί.  Με τέτοιους μηχανισμούς ρυθμίζονται:η θερμοκρασία του σώματος, η οξύτητα (pH) του αίματος, η συγκέντρωση της γλυκόζης και των αλάτων του αίματος, τα επίπεδα του CO₂ στο αίμα. γ) δρουν 1.με συνεργασία και συντονισμό διαφόρων οργάνων και συστημάτων υπό τον έλεγχο του νευρικού και ενδοκρινικού 2. με δαπάνη ενέργειας)  

2. Πώς εξασφαλίζεται η θερμορύθμιση στη ζέστη και πώς στο κρύο;
3. Ποιοι παράγοντες διαταράσσουν την ομοιόσταση/προκαλούν ασθένειες;

[α. διάφοροι περιβαλλοντικοί παράγοντες (π.χ. ακτινοβολίες, ακραίες μεταβολές της θερμοκρασίας), β. παθογόνοι μικροοργανισμοί (ιοί, βακτήρια, μύκητες και πρωτόζωα), γ. ψυχολογικές διαταραχές , δ. κληρονομικές δυσλειτουργίες, ε. ο τρόπος ζωής ή συμπεριφοράς (π.χ. κάπνισμα, κατάχρηση οινοπνευματωδών ποτών, μη ισορροπημένη διατροφή)]

4. Δώστε τους παρακάτω ορισμούς: παθογόνος μικροοργανισμός, ξενιστής, μόλυνση, διάγνωση, χρόνος ή περίοδος επώασης, επιδημία, πανδημία;

[Παθογόνος μικροοργανισμός: κάθε μικροοργανισμός που εισέρχεται στον άνθρωπο και του προκαλεί ασθένεια.

Ξενιστής: Ο οργανισμός που προσβάλλεται από παθογόνο μικροοργανισμό

Μόλυνση: Η είσοδος του παθογόνου μικροοργανισμού σε έναν ξενιστή 

Μολυσματική ασθένεια: ασθένεια που μπορεί να μεταδοθεί από ένα άτομο σε άλλο

Διάγνωση: Η αναγνώριση της ασθένειας από τον γιατρό, μετά την εξέταση των συμπτωμάτων.

Περίοδος επώασης: ο χρόνος που απαιτείται μεταξύ της μόλυνσης και της εμφάνισης των πρώτων συμπτωμάτων της ασθένειας.

Επιδημία: Όταν σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο παρατηρείται μεγάλος αριθμός κρουσμάτων μιας ασθένειας.

Πανδημία: Όταν μια ασθένεια εξαπλωθεί σε πολλές χώρες (που καταλαμβάνουν συνολικά έκταση όση 2 ήπειροι)]

5. Με ποιους τρόπους μεταδίδονται οι μολυσματικές ασθένειες (δηλ αυτές που οφείλονται σε παθογόνα μικρόβια και μεταδίδονται από άτομο σε άτομο);

(α. με τη σκόνη (μπορεί να περιέχει μικρόβια), β. με τα σταγονίδια (πχ σε βήχα/φτέρνισμα/ομιλία), γ. με επαφή με μολυσμένα αντικείμενα (πχ πετσέτες, οδοντόβουρτσες), δ. με επαφή με μολυσμένα ζώα (πχ μύγες, κουνούπια, κατοικίδια), ε. με τα κόπρανα που μπορεί να μολύνουν νερό και τρόφιμα, στ. με τη σεξουαλική (αφροδίσια νοσήματα) ή τη δερματική επαφή (πχ μυκητιάσεις, έρπης), ζ. με το αίμα)

6. Πώς μπορούμε να πετύχουμε πρόληψη μετάδοσης μιας μολυσματικής ασθένειας;

(Με γνώση τρόπων μετάδοσης μικροοργανισμών , ώστε να γίνεται τήρηση κατάλληλων κανόνων υγιεινής, και με εμβολιασμούς)

7. Πώς τα διάφορα μικρόβια (βακτήρια, ιοί, μύκητες πρωτόζωα) απειλούν την υγεία μας;

α. Βακτήρια: Τα περισσότερα είναι αβλαβή ή και χρήσιμα (πχ βακτήρια παχέος εντέρου μας: συνθέτουν τη βιταμίνη Κ που χρειαζόμαστε για την πήξη αίματος). Όσα μας προκαλούν ασθένειες το κάνουν: άμεσα: προσβάλουν και καταστρέφουν τους ιστούς μας ή έμμεσα: με τις τοξίνες (βλαβερές ουσίες που παράγουν). β. Ιοί: είναι υποχρεωτικά ενδοκυτταρικά παράσιτα: μόνο μέσα σε κύτταρα - ξενιστές μπορούν να πολλαπλασιαστούν παίρνοντας υλικά και μηχανισμούς από τα κύτταρα, διαταράσσοντας έτσι τη λειτουργία τους και άρα και του οργανισμού. Αν βρεθούν σε λανθάνουσα κατάσταση (το γενετικό τους υλικό ενσωματωθεί στο DNA του κυττάρου) δεν πολλαπλασιάζονται, άρα δεν εμφανίζουμε συμπτώματα. Μπορούν όμως να ενεργοποιηθούν ξαφνικά και τότε να πολλαπλασιαστούν και να προκαλέσουν ασθένειες. γ. Μύκητες: Συνήθως προκαλούν δερματικές μυκητιάσεις στο τριχωτό της κεφαλής και ανάμεσα στα δάχτυλα των ποδιών, από μολυσμένα αντικείμενα (πχ. πετσέτες, χτένες). δ. Πρωτόζωα: Λίγα προσβάλλουν τον άνθρωπο, αλλά προκαλούν σοβαρές ασθένειες, όπως ελονοσία (το πλασμώδιο μεταδίδεται με τα κουνούπια).

8. Σε τι διακρίνονται οι μηχανισμοί άμυνας α) ανάλογα με τη θέση τους στο σώμα και β) ανάλογα με τον τρόπο δράσης τους;

(α. σε εξωτερικούς: εμποδίζουν την είσοδο παθογόνων μικροβίων και σε εσωτερικούς: καταπολεμούν τα μικρόβια που ήδη εισήλθαν στον οργανισμό. β. σε γενικούς: δρουν με τον ίδιο τρόπο για όλα τα μικρόβια και σε ειδικούς: δρουν μόνο εναντίον του αντιγόνου που τους ενεργοποίησε)

9. Ποιοι είναι οι εξωτερικοί μηχανισμοί άμυνας, τι ρόλο έχουν και πώς μας προστατεύει ο καθένας;

[Είναι το δέρμα και οι βλεννογόνοι. Ρόλος: εμποδίζουν την είσοδο παθογόνων μικροβίων στον οργανισμό.  Δέρμα: μας προστατεύει με: - τη δομή του (νεκρά κύτταρα επιδερμίδας που δρουν ως φραγμός) - τις ουσίες που παράγει στον ιδρώτα (αντιμικροβιακά ένζυμα) και στο σμήγμα που σκοτώνουν ή εμποδίζουν τα μικρόβια να πολλαπλασιαστούν - τα μη παθογόνα μικρόβια που φιλοξενεί και εμποδίζουν την εγκατάσταση παθογόνων. Βλεννογόνοι: (καλύπτουν κοιλότητες). Μας προστατεύουν: - με τη βλέννα (παχύρευστη ουσία που παγιδεύει τα μικρόβια) -με τις βλεφαρίδες επιθηλιακών κυττάρων αναπνευστικής οδού που σπρώχνουν τη βλέννα με τα παγιδευμένα μικρόβια κατά τον βήχα ή το φτάρνισμα - με το πολύ όξινο περιβάλλον στομάχου (σκοτώνει τα περισσότερα μικρόβια της τροφής) - με αντιμικροβιακά ένζυμα στο σάλιο και στα δάκρυα]

10. Σε τι διακρίνονται οι εσωτερικοί μηχανισμοί άμυνας (ανάλογα με τον τρόπο δράσης τους), τι ρόλο έχουν γενικά και ποιοι ανήκουν σε κάθε κατηγορία;

[Σε γενικούς: δρουν με τον ίδιο τρόπο για όλα τα μικρόβια και σε ειδικούς: δρουν μόνο εναντίον του αντιγόνου που τους ενεργοποίησε. Γενικοί: 1. η φαγοκυττάρωση 2. ο πυρετός (άνοδος της θερμοκρασίας μετά από γενικευμένη μόλυνση) 3. οι αντιμικροβιακές ουσίες 4. η φλεγμονή (γίνεται μετά από καταστροφή ιστών με συμπτώματα: τοπική άνοδο θερμοκρασίας, πόνο, πρήξιμο, κοκκίνισμα). Ειδικοί: Είναι τα Β- και Τ-λεμφοκύτταρα, που κάνουν ανοσολογική απόκριση: αντίδραση στην είσοδο αντιγόνων (δηλ. ξένων παραγόντων που προκαλούν την αντίδραση του οργανισμού). Η ανοσολογική απόκριση περιλαμβάνει: α) παραγωγή αντισωμάτων από Β-λεμφ., β) καταστροφή κυττάρων 1.μολυσμένων από ιό, 2.καρκινικών και 3.μη συμβατού μοσχεύματος, από Τ-λεμφοκύτταρα, γ) δημιουργία λευκοκυττάρων μνήμης (Β- και Τ-λεμφοκυττάρων)]

11. Τι είναι τα αντισώματα και ποιος είναι ο ρόλος τους;

(Πρωτεΐνες σε σχήμα Υ που παράγονται από Β-λεμφοκύτταρα όταν εισέρχεται ένα αντιγόνο στον οργανισμό και συνδέονται με το αντιγόνο αυτό με εξειδίκευση, σαν κλειδί - κλειδαριά, με αποτέλεσμα να το καταστρέφουν)

12. Τι είναι η ανοσία, σε ποιους τύπους διακρίνεται και με ποιον τρόπο γίνεται κάθε τύπος;

(Ιδιότητα που αποκτούμε έναντι ενός αντιγόνου, να μη νοσούμε όταν αυτό μας προσβάλει για δεύτερη ή επόμενη φορά, λόγω λεμφοκυττάρων "μνήμης" που είχε φτιάξει ο οργανισμός μας εναντίον του, κατά την πρώτη είσοδό του στον οργανισμό μας, τα οποία το καταστρέφουν πριν προλάβει να μας προκαλέσει συμπτώματα ασθένειας.      

ΤΥΠΟΙ ΑΝΟΣΙΑΣ

13. Να συγκρίνεται το εμβόλιο και τον ορό.