Μάθημα : Πεπτικό σύστημα - Α΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Μαθησιακοί στόχοι

• Ο μαθητής να αναφέρει τη σημασία της διατροφής για τον οργανισμό
• να ορίζει την ισορροπημένη διατροφή και τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά για τον οργανισμό
• να αναγνωρίζει σε ποιες τροφές περιέχεται κάθε θρεπτικό συστατικό
• να μπορεί να περιγράφει ένα ισορροπημένο γεύμα
• να αναφέρει τους παράγοντες που επηρεάζουν την αναγκαία ποσότητα τροφής

Μέσω της διατροφής ο οργανισμός προσλαμβάνει θρεπτικές ουσίες, τις οποίες χρησιμοποιεί για:

• να εξασφαλίζει ενέργεια,
• να αναπτύσσεται,
• να διατηρεί τη δομή του,
• να εκτελεί φυσιολογικά τις λειτουργίες του και
• να παραμένει υγιής.

Για να προμηθευτεί ο οργανισμός όλες τις θρεπτικές ουσίες που χρειάζεται πρέπει να καταναλώνει ποικιλία τροφών και σε ορισμένες ποσότητες, διαφορετικά προκαλούνται διαταραχές στην υγεία.

Ισορροπημένη διατροφή: Αυτή που βασίζεται σε ποικιλία τροφών ώστε να εξασφαλίζονται όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά: νερό, υδατάνθρακες, πρωτεϊνες, λίπη, βιταμίνες και άλατα μετάλλων / ιχνοστοιχεία

Παράγοντες που επηρεάζουν την αναγκαία ποσότητα τροφής:

• φύλο 
• ηλικία
• δραστηριότητες

Αναφέρονται τα όργανα και ο ρόλος το πεπτικού συστήματος, καθώς και η πορεία της τροφής κατά τη διαδικασία της πέψης.

Πεπτικό σύστημα: σύνολο συνεργαζόμενων οργάνων (πεπτικός σωλήνας) και αδένων (προσαρτημένοι αδένες).

-Πεπτικός σωλήνας (όργανα από τα οποία περνά η τροφή):

• στοματική κοιλότητα (περιλαμβάνονται δόντια και γλώσσα)
• φάρυγγας
• οισοφάγος
• στομάχι
• λεπτό έντερο (δωδεκαδάκτυλο, νήστιδα και ειλεός)
• παχύ έντερο (τυφλό, κόλον, απευθυσμένο)
• πρωκτός

-Προσαρτημένοι αδένες (αδένες από τους οποίους δεν περνά η τροφή):

• σιελογόνοι αδένες (παρωτίδα, υπογλώσιος, υπογνάθιος): εκκρίνουν σάλιο στη στοματική κοιλότητα
• ήπαρ ή συκώτι: παράγει χολή που εκκρίνεται μέσω χοληδόχου κύστης στο λεπτό έντερο
• πάγκρεας: εκκρίνει παγκρεατικό υγρό στο λεπτό έντερο

Ρόλος: η διαδοχική διάσπαση των πολύπλοκων σωματιδίων της τροφής σε απλούστερες ενώσεις, προκειμένου αυτές να απορροφηθούν από τον οργανισμό και να χρησιμοποιηθούν σε περαιτέρω αντιδράσεις. 

Πορεία τροφής: 

1. Στοματική κοιλότητα: α) μάσηση (με βοήθεια δοντιών*, γλώσσας*, σάλιου) και δημιουργία βλωμού (μασημένη μπουκιά)

                                             β) διάσπαση αμύλου τροφής σε απλά σάκχαρα με τη βοήθεια του ενζύμου αμυλάση, που βρίσκεται στο 

                                             σάλιο

                        *ΓΛΩΣΣΑ: Μυώδες ευκίνητο όργανο που βοηθά σε μάσηση, ομιλία και αίσθηση της γεύσης

                        *ΔΟΝΤΙΑ: Βοηθούν σε μάσηση και ομιλία και χωρίζονται σε νεογιλά και μόνιμα:

                                       α) νεογιλά: εμφανίζονται από 6 μηνών, είναι 20 και μικρότερα από τα μόνιμα. Αν χωρίσουμε την

                                       οδοντοστοιχία σε 4 τεταρτημόρια, από το κέντρο προς τα πίσω συναντάμε σε κάθε τεταρτημόριο:

                                         -2 τομείς ή κοπτήρες (για τεμαχισμό της τροφής σε μεγάλα κομμάτια)

                                         -1 κυνόδοντα (για σχίσιμο της τροφής)

                                         -2 γομφίους (για άλεση της τροφής)

                                        β) μόνιμα: Εμφανίζονται από 6 ετών περίπου και είναι 32. Από το κέντρο προς τα πίσω συναντάμε σε κάθε

                                        τεταρτημόριο:

                                          -2 τομείς,

                                          -1 κυνόδοντα,

                                          -2 προγόμφιοι (για άλεση) και

                                          -3 γομφίοι

      2.  φάρυγγας: κατάποση

      3.  οισοφάγος: προώθηση βλωμού στο στομάχι με περισταλτικές κινήσεις.

      4.  στομάχι: α) Δημιουργία χυλού από ανάμειξη βλωμού και γαστρικού υγρού

                         β) καταστροφή των περισσότερων μικροβίων της τροφής από το υδροχλωρικό οξύ του γαστρικού υγρού

                         γ) διάσπαση πρωτεϊνών από ένζυμα του γαστρικού υγρού

       5.  λεπτό έντερο: α) ολοκλήρωση πέψης για πρωτεΐνες και υδατάνθρακες από ένζυμα του παγκρεατικού υγρού

                                   β) πέψη λιπών με τη βοήθεια της χολής (τα α) και β) γίνονται στο δωδεκαδάκτυλο)

                                   γ) απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών από τις εντερικές λάχνες (προεκβολές του εντέρου), οπότε περνούν στο                                          αίμα (σύνδεση πεπτικού - κυκλοφορικού)

        6.  παχύ έντερο: α) απορρόφηση νερού από τα υγρά που έφτασαν από το λεπτό έντερο (όσα δεν απορροφήθηκαν) και δημιουργία                                                κοπράνων.

                                   β) προώθηση κοπράνων με συσπάσεις του παχέος εντέρου προς τον πρωκτό

         7.  πρωκτός:  αποβολή κοπράνων

Ακολουθεί βίντεο με την πορεία της τροφής.