Μάθημα : Χημεία Β' Λυκείου

Τα ονόματα των οργανικών ενώσεων αποτελούνται συνήθως από τρία συνθετικά.

1. Το πρώτο συνθετικό μας δείχνει τον αριθμό των ατόμων του άνθρακα στο μόριο της ένωσης.

1 C       Μεθ-  

2 C       Αιθ-

3 C       Προπ-

4 C       Βουτ-

5 C       Πεντ-   

6 C       Εξ-

Δηλαδή όπως λέμε:  Μεθυσμένος Αιθίοπας Προπονείται Βουτώντας Πέντε Έξι φορές ...

2. Το δεύτερο συνθετικό μας δείχνει  το είδος των δεσμών, που υπάρχουν μέσα στο μόριο, ανάμεσα στα άτομα του άνθρακα.

-αν-       Μονον απλοί δεσμοί   (κορεσμένη ένωση). 

-εν-       1 διπλός δεσμός

-ιν-       1 τριπλός δεσμός

-διεν-    2 διπλοί δεσμοί

-διιν-     2 τριπλοί δεσμοί

3. Το τρίτο συνθετικό μας δείχνει το είδος της χαρακτηριστικής ομάδας που τυχόν υπάρχει στο μόριο της ένωσης.

-ίο     Η ένωση είναι υδρογονάνθρακας χωρίς κάποια χαρακτηριστική ομάδα.

-όλη    Υπάρχει το  -ΟΗ    (Υδροξύλιο)

-άλη    Υπάρχει  το -СΗ=Ο    (Αλδεϋδομάδα)

-όνη   Υπάρχει το   C-CO-C   (Κετονομάδα).

-ικό οξύ   Υπάρχει το -COOH   (Καρβοξύλιο).

Σημείωση:  Τόσο η αλδεϋδομάδα όσο και η κετονομάδα περιέχουν ένα άτομο άνθρακα ενωμένο με διπλό δεσμό με οξυγόνο  (καρβονύλιο). Έτσι τόσο οι αλδεΰδες όσο και οι κετόνες ονομάζονται καρβονυλικές ενώσεις.  Η διαφορά βρίσκεται στο ότι στις μεν  αλδεΰδες το καρβονύλιο βρίσκεται στην άκρη της ανθρακικής αλυσίδας, ενώ στις κετόνες όχι. 

Η χαρακτηριστική ομάδα καρβοξύλιο περιέχει ένα  καρβονύλιο και επιπλέον, ενωμένο στον άνθρακα του καρβονυλίου, ένα υδροξύλιο. Εξ' ου και το όνομα:  Καρβονύλιο + Υδροξύλιο = Καρβοξύλιο. 

Άσκηση:  Να ονομάσετε τις εξής ενώσεις:  CH₄      CH₃ - CH₃       CH₂ =CH - CH₃     CH₃-CH₂ -OH      HCH=O    CH₃CH₂COCH₃    CH₃COOH

Άσκηση:  Να γράψετε τους συντακτικούς τύπους των ενώσεων:   Προπάνιο,  Αιθίνιο,  Μεθανόλη,  Προπανάλη, Προπανόνη, Βουτανικό οξύ. 

Τα αλκύλια είναι ρίζες (αλκυλόριζες),  δηλαδή τμήματα μορίων, που συναντώνται πολύ συχνά στα μόρια των περισσότερων οργανικών ενώσεων. 

Έχουν γενικό τύπο  C_νΗ_2ν+1  -   με το ν να παίρνει ακέραιες τιμές από 1 και πάνω. 

Ονομάζονται  CH₃  -  Μεθύλιο

                      C₂H₅  -   Αιθύλιο 

                      C₃H₇  -   Προπύλιο    κλπ κλπ 

Συμβολίζονται συχνά και με το γράμμα  R -  

Η παύλα δεξιά είναι ο δεσμός (το χεράκι) με το οποίο το αλκύλιο θα ενωθεί με το υπόλοιπο μόριο. 

 Οι ομόλογες σειρές είναι μεγάλες ομάδες οργανικών ενώσεων που μας επιτρέπουν να μελετήσουμε τις πολυπληθείς οργανικές ενώσεις ευκολότερα. 

Οι ενώσεις για να ανήκουν στην ίδια ομόλογη σειρά πρέπει να έχουν: 

1. Ιδιο γενικό μοριακό τύπο  πχ. C_νΗ_2ν

2. Ανάλογη σύνταξη, δηλαδή αν μία είναι κορεσμένη τότε  όλες θα είναι κορεσμένες, αν σε μία υπάρχει ένας διπλός δεσμός, τότε σε όλες θα υπάρχει ένας διπλός δεσμός κ.ο.κ 

3. Αν έχουν χαρακτηριστική ομάδα, αυτή θα είναι σε όλες η ίδια.  π.χ.  -ΟΗ

4. Όλες θα έχουν παρόμοιες χημικές ιδιότητες και μεθόδους παρασκευής, ενώ οι φυσικές τους ιδιότητες θα εξαρτώνται από τη σχετική μοριακή τους μάζα.

5. Το κάθε μέλος μιας ομόλογης σειράς διαφέρει από το προηγούμενο και το επόμενο κατά μία ρίζα μεθυλενίου.   -CH₂-   δηλαδή κατά 1 άτομο άνθρακα και κατά 2 άτομα υδρογόνου. 

1. ΑΛΚΑΝΙΑ   (Κορεσμένοι υδρογονάνθρακες)

Γενικός τύπος    C_νΗ_2ν+2    ή   R-H   με το ν να παίρνει ακέραιες τιμές από 1 και πάνω.  

π.χ.  CΗ₄               Μεθάνιο

        C₂Η₆                  Αιθάνιο

        C₃H₈                  Προπάνιο

2.  ΑΛΚΕΝΙΑ  (Ακόρεστοι υδρογονάνθρακες με έναν διπλό δεσμό). 

Γενικός τύπος  C_νΗ_2ν     με το ν να παίρνει ακέραιες τιμές από 2 και πάνω. 

π.χ.  CΗ₂ = CΗ₂          ή   C₂Η₄          Αιθένιο

CΗ₃- CΗ = CΗ₂        ή    C₃Η₆       Προπένιο 

3.  ΑΛΚΙΝΙΑ   ( Ακόρεστοι υδρογονάνθρακες με έναν τριπλό δεσμό). 

Γενικός τύπος  C_νΗ_2ν-2    Με το ν να παίρνει τιμές από το 2 και πάνω.

π.χ.   C₂Η₂        Αιθίνιο

         C₃Η₄      Προπίνιο

4. ΑΛΚΑΔΙΕΝΙΑ   (Ακόρεστοι υδρογονάνθρακες με δύο διπλούς δεσμούς).

Γενικός τύπος:  C_νΗ_2ν-2  με το ν να παίρνει τιμές από 3 και πάνω. 

π.χ.  CH₂=C=CH_{2   ή}   C₃H₄    προπαδιένιο 

5. ΚΟΡΕΣΜΕΝΕΣ ΜΟΝΟΣΘΕΝΕΙΣ* ΑΛΚΟΟΛΕΣ.  

(*Μονοσθενείς σημαίνει ότι έχουν μία χαρακτηριστική ομάδα). 

Γενικός τύπος  R-OH  ή  C_νΗ_2ν+1 - ΟΗ     με το ν να παίρνει τιμές από 1 και πάνω.

π.χ.  CΗ₃ΟΗ             Μεθανόλη.

        C₂Η₅ΟΗ            Αιθανόλη

Σημείωση:   Ο γενικός τύπος των αλκοολών μπορεί να γραφεί και ως:  C_νΗ_2ν+2Ο .

6. ΚΟΡΕΣΜΕΝΕΣ ΜΟΝΟΣΘΕΝΕΙΣ ΑΛΔΕΫΔΕΣ.

Γενικός τύπος  R-CΗ=O    ή   С_νΗ_2νΟ   με το ν να παίρνει τιμές από 1 και πάνω. 

πχ.  HCH=O        Μεθανάλη

       CH₃CH=O    Αιθανάλη

7. ΚΟΡΕΣΜΕΝΕΣ  ΜΟΝΟΣΘΕΝΕΙΣ ΚΕΤΟΝΕΣ

Γενικός τύπος R-COR'  ή   C_νΗ_2νΟ   με  το ν να παίρνει τιμές από 3 και πάνω. 

π.χ.   CH₃COCH₃                Προπανόνη

         CΗ₃CΟCΗ₂CΗ₃        Βουτανόνη

8. ΚΟΡΕΣΜΕΝΑ ΜΟΝΟΚΑΡΒΟΞΥΛΙΚΑ ΟΞΕΑ 

Γενικός τύπος    RCΟΟΗ   ή  C_νΗ_2νΟ₂    με το ν να παίρνει τιμές από 1 και πάνω

π.χ.  ΗCΟΟΗ            Μεθανικό οξύ

      CΗ₃COOH           Αιθανικό οξύ

9.  ΚΟΡΕΣΜΕΝΟΙ ΜΟΝΟΚΑΡΒΟΞΥΛΙΚΟΙ ΕΣΤΕΡΕΣ 

Γενικός τύπος   RCOOR'  ή  C_νΗ_2νΟ₂      με το ν να παίρνει τιμές από το  2 και πάνω.

π.χ.  HCOOCH₃       Μεθανικός μεθυλ εστέρας.

        CH₃COOCH₃   Αιθανικός μεθυλ εστέρας 

        HCOOCH₂CH₃   Μεθανικός αιθυλ εστέρας.

10.  ΚΟΡΕΣΜΕΝΟΙ ΜΟΝΟΑΙΘΕΡΕΣ

Γενικός τύπος   R-O-R'   ή   C_νΗ_2ν+2Ο   με το ν να παίρνει τιμές από 2 και πάνω.

π.χ. CH₃-O-CH₃    Διμέθυλο αιθέρας. 

       CH₃-O-CH₂CH₃     Αίθυλο μέθυλο αιθέρας.

11.    ΑΛΚΥΛΑΛΟΓΟΝΙΔΙΑ 

Γενικός τύπος   R-X   ή   C_νH_2ν+1-X   όπου   Χ  είναι ένα από τα αλογόνα Cl, Br, I.  

π.χ.  CΗ₃Cl              Χλωρομεθάνιο

       CH₃CH₂Br        Βρωμοαιθάνιο