Μάθημα : Ψηφιακή παρενόχληση (cyberbullying)

Ίσως έχει τύχει σε σένα ή σε κάποιον φίλο σου να δείτε μια παραλλαγμένη φωτογραφία σας στο ιντερνέτ ή να έχετε δεχθεί ένα προσβλητικό μήνυμα. Τα παραπάνω είναι περιστατικά ψηφιακής παρενόχλησης και, όσο αστεία και αν φαίνονται γι' αυτόν που τα έκανε ή για τα άτομα που τα είδαν, δεν είναι καθόλου αστεία γι' αυτούς που προσβάλλονται.

Η ψηφιακή παρενόχληση (cyberbullying) είναι οποιαδήποτε επαναλαμβανόμενη πράξη εκφοβισμού, επιθετικότητας, παρενόχλησης, τρομοκρατικής ή αυταρχικής συμπεριφοράς, που πραγματοποιείται μέσω της χρήσης ψηφιακών συσκευών (Η/Υ, κινητά τηλέφωνα). Η ψηφιακή παρενόχληση είναι εσφαλμένη και απαράδεκτη συμπεριφορά. Δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να παραβλέπεται η να αγνοείται.

Οι παιδικές παρεξηγήσεις δεν είναι cyberbullying. Στην ψηφιακή παρενόχληση το θύμα αισθάνεται τρόμο, ταραχή, απελπισία και βρίσκεται σε οριακή κατάσταση. Ας μην ποινικοποιήσουμε το χαμόγελο των παιδιών.

Το φαινόμενο του cyberbullying είναι περίπλοκο, καθώς ο ψηφιακός εκφοβισμός μοιάζει πολύ με τον απλό εκφοβισμό, αφού υπάρχει θύτης, θύμα και παρατηρητές, έχει όμως και μερικές διαφορές:

• Το προσβλητικό μήνυμα μπορεί να φτάσει σε πολύ λίγο χρόνο σε πολλούς παραλήπτες
• Τα ηλεκτρονικά μηνύματα είναι σχεδόν αδύνατον να ελεγχθούν
• Ο θύτης νιώθει ότι μπορεί να παραμείνει ανώνυμος (στην πραγματικότητα δεν είναι)
• Η έλλειψη προσωπικής επαφής με το θύμα κάνει τον δράστη σκληρότερο
• Το θύμα πλήττεται στο σπίτι και στον προσωπικό του χώρο

Οι υπηρεσίες που χρησιμοποιούνται για την παρενόχληση μέσω διαδικτύου είναι:

• Το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (email)
• Τα γραπτά μηνύματα (sms)
• Μέσα κοινωνικής δικτύωσης (social media)
• Δωμάτια επικοινωνίας (chat rooms)
• Iστολόγια (blogs)
• Διαδικτυακά παιχνίδια (internet gaming)

Αυτοί που ασκούν εκφοβισμό, χρησιμοποιούν τις νέες τεχνολογίες για να παρενοχλήσουν, να απειλήσουν, να εκφοβίσουν, να εκβιάσουν, να δυσφημήσουν και, σε μερικές περιπτώσεις, να υποδυθούν τρίτους ή να υποκλέψουν την ταυτότητά τους. Μερικές από τις πιο κοινές μεθόδους είναι οι εξής:

• Αποστολή κειμένων, e-mail, ή άμεσων μηνυμάτων με προσβλητικό περιεχόμενο (σε instant messengers ή chatrooms).
• Η κακόβουλη δημοσίευση φωτογραφιών σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης (social networks), ιστολόγια (blogs) ή άλλες ιστοσελίδες με μοναδικό σκοπό την παρενόχληση
• Διάδοση φημών και ψευδών γεγονότων με σκοπό την δυσφήμιση σε τρίτους σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ιστολόγια, ιστοσελίδες κ.λπ.
• Ανώνυμες κλήσεις και μηνύματα με σκοπό τον φόβο και την ταραχή.
• Χρήση του ονόματος ξένου χρήστη με σκοπό τη διάδοση φημών για κάποιον τρίτο (κλοπή ταυτότητας).
• Η δημιουργία ιστοσελίδων που στοχοποιούν συγκεκριμένα άτομα καλώντας άλλους να δημοσιεύσουν μηνύματα μίσους.
• Η αποστολή ειδικών προγραμμάτων trojan horses (δούρειοι ίπποι) σκόπιμα για να δημιουργήσουν πρόβλημα, με την υποκλοπή κωδικών.
• Εκφοβισμός στη διάρκεια ενός διαδραστικού online παιχνιδιού.

Οι λόγοι για τους οποίους μπορεί κάποιος να ασκήσει cyberbullying είναι:

• Ανάγκη για επιβολή
• Θυμός
• Ζήλια
• Διασκέδαση
• Ψυχολογική καταπίεση
• Αντεκδίκηση
• Ανάγκη για προσοχή

Τα θύματα του cyberbullying αισθάνονται:

• Θυμό
• Αγανάκτηση
• Θλίψη
• Ντροπή
• Φόβο

Το cyberbullying φαντάζει ίσως αθώο αστείο, μπορεί να έχει, όμως, πολύ σοβαρές συνέπειες, όπως:

• Αποχή από τα μαθήματα
• Απότομη πτώση στις σχολικές επιδόσεις
• Κοινωνική απομόνωση
• Εκτέλεση πράξεων αντίθετων από το χαρακτήρα του παιδιού ή παράνομων πράξεων λόγω εκφοβισμού
• Κατάθλιψη
• Αυτοκτονία

Σε περίπτωση που έχεις πέσει θύμα εκφοβισμού μέσω διαδικτύου, τότε πρέπει να προβείς σε μια σειρά από ενέργειες:

• Απόφυγε ν' απαντήσεις στις απειλές του δράστη. Απατώντας επιθετικά, φέρνουμε νέες απειλές και την ικανοποίηση στο δράστη ότι η παρενόχληση λειτουργεί.
• Μη κρατάς τους εκφοβισμούς για τον εαυτό σου. Δεν είσαι μόνος! Πρέπει οπωσδήποτε ν' αναφέρεις το περιστατικό στους γονείς ή σε κάποιον δάσκαλό σου ή σε κάποιο κοντινό και έμπιστο άτομο, και φυσικά να το καταγγείλεις, ακόμα και μόνος σου, καλώντας τη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος στο 11188.
• Άλλαξε λογαριασμό email ή "κατέβασε" τη σελίδα δικτύωσης και, αν είναι εφικτό, δημιούργησε νέους λογαριασμούς.
• Διατήρησε αποδεικτικά της δράσης, συμπεριλαμβάνοντας όσο περισσότερα στοιχεία μπορείς, όπως ημερομηνίες και ώρες, λογαριασμούς ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και λοιπά. Καλό θα είναι, τα στοιχεία αυτά να υπάρχουν και σε εκτυπωμένη μορφή.
• Αφαίρεσε από τη λίστα των φίλων αυτόν που σε παρενόχλησε, και ρύθμισε το προφίλ κοινωνικής δικτύωσης ώστε να είναι "απόρρητο", αν δεν είναι ήδη.
• Εάν ο θύτης είναι γνωστό σου πρόσωπο, ζήτησέ του να σβήσει τα προσβλητικά μηνύματα και να αποκαταστήσει την αλήθεια σε περίπτωση διάδοσης φημών. Είναι σημαντικό να ενημερωθούν οι γονείς του παιδιού για τη συμπεριφορά του, με βασικό σκοπό να περιοριστεί ο θύτης.
• Σε περίπτωση που η παρενόχληση πραγματοποιηθεί σε κάποια ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης, κάνε αναφορά για το περιστατικό στους διαχειριστές της ιστοσελίδας.

Για να προστατευτούμε από την πιθανότητα να πέσουμε θύματα του cyberbullying πρέπει να προστατέψουμε τα προσωπικά μας δεδομένα.

• Περιορίζοντας τις διαθέσιμες πληροφορίες για τον εαυτό μας ή την οικογένειά μας, μειώνουμε τις πιθανότητες να πέσουμε θύματα αγνώστων δραστών
• Δεν είναι σωστό να κάνουμε φίλους τους πάντες σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης.
• Να συμπεριφέρεστε στους άλλους online, όπως θα κάνατε στην πραγματική ζωή. Μιλήστε με σεβασμό στους άλλους έστω και αν διαφωνείτε με αυτά που λέει.
• Ποτέ μην ανοίγετε περίεργα μηνύματα από κάποιον που δεν γνωρίζετε. Διαγράψτε τα αμέσως. Σε περίπτωση αμφιβολίας, ζητήστε βοήθεια από τους γονείς.
• Χρησιμοποιήστε μια μηχανή αναζήτησης ανά τακτά χρονικά διαστήματα και πραγματοποιείστε αναζήτηση με το όνομά σας ή το ψευδώνυμο που χρησιμοποιείται στο διαδίκτυο. Έτσι θα μπορείτε να εποπτεύετε τη εικονική σας παρουσία.
• Δεν χρειάζεται να είστε πάντα συνδεδεμένοι - Αποσυνδεθείτε και κλείστε τον υπολογιστή. Δώστε στον εαυτό σας ένα διάλειμμα. Μην είστε online για πάρα πολύ χρόνο.
• Μην χρησιμοποιείτε κωδικούς που εύκολα μπορεί κανείς να φανταστεί (ημερομηνίες γέννησης κ.α).
• Αν δείτε κάτι στο διαδίκτυο ή λάβετε ένα μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή μήνυμα κειμένου που σας κάνει να αισθανθείτε άβολα, κλείστε τον υπολογιστή ή το τηλέφωνο και ζητήστε συμβουλές από τους γονείς σας.

Το κλειδί για την αντιμετώπιση του φαινομένου είναι η ενημέρωση και η διαπαιδαγώγηση, ώστε να καταλάβουν τα παιδιά ότι το internet δεν είναι ανώνυμο. Καθένας έχει την ταυτότητά του μέσα στο διαδίκτυο, η οποία μπορεί να βρεθεί.

Ο παρατηρητής μπορεί να επηρεάσει την εξέλιξη του cyberbullying θετικά ή αρνητικά ανάλογα με τη στάση που κρατά. Εάν  γελάει με το φαινόμενο ή αναπαράγει τα κακόβουλα δημοσιεύματα τότε ενθαρρύνει τον θύτη να συνεχίσει να ενοχλεί το θύμα και ίσως να γίνεται και σκληρότερος απέναντί του.

Εάν όμως μιλήσει σε κάποιον μεγάλο που ξέρει και εμπστεύεται όπως τον εκπαιδευτικό ή τους γονείς του ή δεν συμμετέχει και απαξιώνει τέτοιες συμπεριφορές τότε συμβάλει στο να σταματήσει η εξέλιξη του εκφοβισμού.