Μάθημα : ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ Δ΄ Ε΄& ΣΤ΄ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ

                                                         ΠΡΟΤΑΣΗ

Στον   γραπτό  και  προφορικό  μας  λόγο  χρησιμοποιούμε  πολλές  προτάσεις. 

Κάθε  πρόταση  αποτελείται  από στοιχεία , τις  λέξεις  οι  οποίες μπαίνουν  σε  μια  "λογική   σειρά"  για  να  δώσουν  ένα  νόημα. Καθένας που  θα  διαβάσει  ή  θα  ακούσει  μια  πρόταση  πρέπει  να  την  κατανοήσει.

                                                                       ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

             Η  ΓΕΜΙΣΕ  ΜΕ  ΘΑΛΑΣΣΑ  ΨΑΡΙΑ  --->  χωρίς  λογική  σειρά 

             Η  ΘΑΛΑΣΣΑ  ΓΕΜΙΣΕ  ΜΕ  ΨΑΡΙΑ ---->  με  λογική  σειρά 

Η   πρόταση   αποτελείται  από  δύο  μέρη , δύο  μικρότερα  σύνολα. 

α)  Το   ονοματικό  μέρος                 και       β)  το  ρηματικό   μέρος

Στο  ονοματικό  μέρος  έχουμε  ως  πυρήνα   το  όνομα και  απαντά  στην  ερώτηση :  ποιος; 

Στο   ρηματικό  μέρος   ο  πυρήνας  είναι  το  ρήμα   και  απαντά  στην  ερώτηση:   τι  κάνει;

                             π.χ.  Ο    πατέρας    έκοψε   ξύλα.    

ΤΟ   ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ  ΣΕ  ΜΙΑ  ΠΡΟΤΑΣΗ   ΜΠΟΡΕΙ  ΝΑ  ΕΙΝΑΙ :

1) ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ (ΚΟΙΝΟ  Ή  ΚΥΡΙΟ  ΟΝΟΜΑ)   

       π.χ.   Ο πατέρας  πλένει  το  αυτοκίνητο.(ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ)

2) ΑΝΤΩΝΥΜΙΑ

      π.χ.  Εγώ   χτενίζω  τα  μαλλιά  μου. (ΑΝΤΩΝΥΜΙΑ)

3) ΕΠΙΘΕΤΟ ΜΕ ΑΡΘΡΟ      (ΟΝΟΜΑΤΟΠΟΙΗΜΕΝΟ)

    π.χ. Οι   νέοι  κοιμούνται  αργά. (ΕΠΙΘΕΤΟ ΜΕ ΕΡΘΡΟ)

4) ΜΕΤΟΧΗ  ΜΕ  ΑΡΘΡΟ

      π.χ.  Ο   κουρασμένος  έπεσε  για  ύπνο. (ΜΕΤΟΧΗ  ΜΕ  ΑΡΘΡΟ)

ΤΟ   ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ  ΤΟ  ΒΡΙΣΚΟΥΜΕ  ΣΕ  ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ  ΠΤΩΣΗ  ΚΑΙ  ΣΥΜΦΩΝΕΙ  ΜΕ  ΤΟ  ΡΗΜΑ  ΣΤΟΝ  ΑΡΙΘΜΟ . 

π.χ.  Οι   μητέρες (ονομαστική)   αγαπούν   τα   παιδιά  τους. (πληθυντικός  αριθμός το υποκείμενο  και  το  ρήμα)

Τα  ρήματα φανερώνουν πως το Υποκείμενο :   

α) Ενεργεί  π.χ.  Ο πατέρας πλένει το αυτοκίνητο.  (Ενεργητική  Διάθεση)

β)Ενεργεί και η ενέργεια γυρίζει  σ'αυτό π.χ.  Η  γιαγιά χτενίζεται. (Μέση  Διάθεση)

γ)Βρίσκεται  σε  μια  κατάσταση π.χ. Ο  σκύλος  κοιμάται. (Ουδέτερη  Διάθεση)

δ)Παθαίνει δηλ. δέχεται μια ενέργεια  από κάποιον  άλλον  π.χ. Ο  υδραυλικός πληρώθηκε  από  τον  πελάτη.  (Παθητική Διάθεση)

Η   φωνή  του  ρήματος  έχει  σχέση  με  την  κατάληξή  του .

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: 

• ντύνω         ----->   ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ  ΦΩΝΗ

• ντύνομαι       ---->  ΠΑΘΗΤΙΚΗ  ΦΩΝΗ

Μερικές  φορές  ορισμένα  μεταβατικά ρήματα  χρησιμοποιούνται  και  ως  αμετάβατα ,  όταν  παίρνουν  άλλη  σημασία , συγγενική  με  τη  δική τους.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ:

• Το  πάτωμα   τρίζει . (αμετάβατο)
• Το  παιδί  τρίζει  τα  δόντια  του. (μεταβατικό)
• Το  πουλί  πετά. (αμετάβατο)
• Το  κορίτσι  πετά  το  τετράδιο. (μεταβατικό)
• Τα  παιδιά  ανοίγουν. (αμετάβατο)
• Τα  παιδιά  ανοίγουν  τα  βιβλία.(μεταβατικό)

Το αντικείμενο είναι απαραίτητο  συμπλήρωμα  των  μεταβατικών  ρημάτων και δηλώνει σε ποιον  πηγαίνει (μεταβαίνει )  η ενέργεια του ρήματος.  

Για να  βρω  το  αντικείμενο κάνω  την  ερώτηση: Ποιον;   ή    Τι;

Το  αντικείμενο  μπορεί  να   είναι : α) ουσιαστικό (με άρθρο  ή  χωρίς)

                                                    β)  αντωνυμία

                                                    γ) επίθετο με άρθρο 

                                                    δ) μετοχή   με  άρθρο

Το  αντικείμενο  μπαίνει σε  πτώση  αιτιατική.