Μάθημα : Β΄Γυμνασίου (Αρθρώσεις - Μύες Ανθρώπου & Κύτταρο)

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗΣ ΙΟΥΝΙΟΥ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

1. Ποιοι οργανισμοί μετακινούνται/δεν μετακινούνται και τι εξυπηρετεί η μετακίνηση;

(μετακινούνται: τα περισσότερα ζώα - εξαιρέσεις ύδρα, κοράλλια, σπόγγοι - και κάποιοι μικροοργανισμοί. Δεν μετακινούνται: φυτά, ύδρα, κοράλλια, σπόγγοι και κάποιοι μικροοργανισμοί. Λόγοι μετακίνησης: εύρεση τροφής, αποφυγή εχθρών/κινδύνων, εύρεση συντρόφου)

2. Με ποιους μηχανισμούς στηρίζονται και μετακινούνται οι μονοκύτταροι οργανισμοί;

(κάποιοι -βακτήρια και μύκητες- στηρίζονται με κυτταρικό τοίχωμα που τους  περιβάλλει. Τρόποι μετακίνησης πχ στα πρωτόζωα: α. ψευδοπόδια, β. βλεφαρίδες, γ. μαστίγιο)

3. Ποιους μηχανισμούς στήριξης έχουν τα φυτά;

(α. με τις ρίζες συγκρατούνται στο έδαφος, β. ο βλαστός στηρίζεται από το ξύλωμα του αγωγού ιστού, που, εκτός από το ότι μεταφέρει νερό και άλατα από τις ρίζες προς τα φύλλα, είναι σκληρό και αδιάβροχο, γ. κάθε κύτταρο περιβάλλεται από κυτταρικό τοίχωμα)

4. Ποια είδη σκελετών υπάρχουν (σε ποιους οργανισμούς συναντάμε κάθε είδος) και ποιος είναι ο ρόλος του σκελετού;

(α. εξωσκελετός = εξωτερικά του σώματος, σε αρθρόποδα - πχ έντομα και καρκινοειδή - και σε κάποια μαλάκια, πχ σαλιγκάρια, β. ενδοσκελετός = μέσα στο σώμα, σε όλα τα σπονδυλωτά και γ. υδροστατικός σκελετός = στήριξη από υδροστατική πίεση των υγρών του σώματος, σε πχ μέδουσα και γεωσκώληκα. Ρόλος: α. στηρίζει, β. διατηρεί το σχήμα σώματος, γ, προστατεύει, δ. επιτρέπει κινήσεις, ο εξωσκελετός όπου είναι αρθρωτός/ ο ενδοσκελετός στις αρθρώσεις, ε. μόνο ο εξωσκελετός: διατηρεί την υγρασία του σώματος)

5. Ποιες προσαρμογές διαθέτουν τα σπονδυλωτά για κίνηση σε α) αέρα, β) νερό και γ) έδαφος;

(α. 1. πρόσθια άκρα = φτερά, 2. αεροδυναμικό σχήμα, 3. οστά κοίλα = κούφια, άρα ελαφρύς σκελετός, 4. αεροφόροι σάκοι αυξάνουν την άνωση

β. 1. υδροδυναμικό σχήμα, 2. λέπια για να γλιστρούν, 3. έχουν πτερύγια που κινούν, 4. κάνουν πλευρικούς κυματισμούς κορμού και ουράς

γ. 1. όσοι βαδίζουν/τρέχουν έχουν άκρα κάθετα στο έδαφος, 2. όσοι τρέχουν έχουν μακρύτερα πίσω πόδια με ισχυρούς μυς και 3. όσοι έρπουν δεν έχουν άκρα, και κάνουν πλευρικούς κυματισμούς κορμού - γι' αυτό έχουν πολλούς σπονδύλους - βλ. οφιοειδή κίνηση )

6. Σε ποια μέρη διακρίνεται ο ανθρώπινος σκελετός και ποιος είναι ο ρόλος του;

(α. σε σκελετό κορμού: κρανίο, σπονδυλική στήλη και θώρακας και σε σκελετό άκρων, που χωρίζονται σε 1. άνω: κλείδα, ωμοπλάτη και χέρια και 2. κάτω: λεκάνη και πόδια. Ρόλος: 1. στηρίζει, 2. διατηρεί σχήμα σώματος, 3. προστατεύει ζωτικά όργανα: σε κρανίο: εγκέφαλο, μάτια, σε θώρακα: πνεύμονες και καρδιά και σε σπονδυλικό σωλήνα: νωτιαίο μυελό 4. επιτρέπει κινήσεις σε αρθρώσεις, 5. αποθηκεύει ασβέστιο, 5. έχει τον ερυθρό μυελό των οστών που φτιάχνει κύτταρα αίματος)

7. Ποια είναι η δομή των οστών και σε τι διακρίνονται;

(Αποτελούνται από: οστεοκύτταρα, άλατα ασβεστίου και φωσφόρου για σκληρότητα, ουσίες όπως ελαστίνη για ελαστικότητα. Περιβάλλονται από περιόστεο, μεμβράνη για την θρέψη και αναγέννηση του οστού. Έχουν κοιλότητες, σε μια από αυτές υπάρχει ο ερυθρός μυελός = όργανο αιμοποίησης. Διακρίνονται ανάλογα με το σχήμα σε 1. μακρά-πχ μηριαίο,  2. βραχέα-πχ σπόνδυλοι, επιγονατίδα και 3. πλατιά-πχ οστά κρανίου και ανώνυμο λεκάνης,  ανάλογα με τη θέση, πχ βραχιόνιο, μηριαίο, μετωπιαίο)

8. Τι είναι άρθρωση, ποια είδη υπάρχουν και ποια η δομή της;

(Εκεί που συνδέονται 2 ή περισσότερα οστά. Χωρίζεται σε διάρθρωση=επιτρέπει μεγάλες κινήσεις-πχ ώμου, ισχίου- και σε συνάρθρωση=επιτρέπει καμία-πχ σε οστά κρανίου και λεκάνης- ή πολύ μικρή κίνηση-πχ μεταξύ 2 γειτονικών σπονδύλων. Δομή: 1. Σύνδεσμοι: που συγκρατούν τα οστά στην άρθρωση, 2. αρθρικός θύλακας: σάκος που περιβάλλει τα οστά στην περιοχή της άρθρωσης, 3. Αρθρικός χόνδρος ανάμεσα στα οστά για να μην τρίβονται και 4. Αρθρικό υγρό γεμίζει την αρθρική κοιλότητα και δρα ως λιπαντικό)

9. Τι είναι οι μύες και ποιες κατηγορίες υπάρχουν;

(Είναι όργανα για την κίνηση, που αποτελούνται από στενόμακρα κύτταρα, τις μυικές ίνες. α. σκελετικοί ή γραμμωτοί: Προσφύονται στα οστά με τένοντες, συσπώνται εκούσια=με τη θέλησή μας, εμφανίζουν στο μικροσκόπιο γραμμές, λειτουργούν κατά ζεύγη: όταν ο ένας συσπάται, ο άλλος χαλαρώνει. β. λείοι: Σε στομάχι, αγγεία, έντερο. Δεν εμφανίζουν γραμμές, συσπώνται ακούσια=χωρίς τη θέλησή μας. Γ. Καρδιακός: Στην καρδιά, εμφανίζει γραμμές στο μικροσκόπιο, συσπάται ακούσια)

10. Τι χρειάζεται για υγιές μυοσκελετικό;

(1. πρόσληψη ασβεστίου από γαλακτοκομικά, κυρίως, για υγιή οστά, 2. πρόσληψη βιταμίνης D για απορρόφηση ασβεστίου, από λιπαρά ψάρια, αυγά και γαλακτοκομικά ή σύνθεσή της από προβιταμίνη D με τον ήλιο, 3. Φυσική άσκηση για ευκάμπτους μυς και αρθρώσεις)

11. Γράψτε 3 σκελετικά προβλήματα

• κάταγμα: σπάσιμο οστών, 2. διάστρεμμα (στραμπούληγμα): κάκωση μαλακών μορίων άρθρωσης, πχ αρθρικού θύλακα, 3. Εξάρθρωση: απομάκρυνση των αρθρούμενων οστών, η μεγαλύτερη ζημιά της άρθρωσης)

12. α. Τι είναι η αναπαραγωγή; β. Ποια είδη αναπαραγωγής συναντάμε και σε ποιους οργανισμούς το κάθε είδος;

[α. Η δημιουργία απογόνων. β. ΜΟΝΟΓΟΝΙΑ: από έναν γονέα, σε μονοκύτταρους-κυρίως-, σε κάποια φυτά και σε κάποια ζώα και ΑΜΦΙΓΟΝΙΑ: σε οργανισμούς με 2 διαφορετικά φύλα: Παράγουν εξειδικευμένα κύτταρα, τους γαμέτες. Ένας αρσενικός και ένας θηλυκός γαμέτης ενώνονται με τη γονιμοποίηση και προκύπτει το ζυγωτό (το 1^ο κύτταρο του απογόνου)]

13. Τι είναι οι γαμέτες και σε τι διακρίνονται;

[εξειδικευμένα κύτταρα που παράγονται για την αμφιγονική αναπαραγωγή. Διακρίνονται σε αρσενικούς: σπερματοζωάρια στα ζώα και γυρεόκοκκοι στα φυτά και σε θηλυκούς: τα ωάρια. Στα ζώα ο αρσενικός γαμέτης, το σπερματοζωάριο, είναι μικρότερος από το ωάριο. Μπορεί όμως και κινείται με τη βοήθεια του μαστιγίου του. Το ωάριο δεν μπορεί να κινηθεί αυτόνομα. Είναι μεγαλύτερο από το σπερματοζωάριο, επειδή περιέχει θρεπτικές ουσίες απαραίτητες στο ζυγωτό και στα κύτταρα που θα προκύψουν από τις πρώτες διαιρέσεις του

14. α) Ποιους τρόπους αναπαραγωγής συναντάμε στα ασπόνδυλα και β) πώς χαρακτηρίζονται αυτά, ανάλογα με το ποια αναπαραγωγικά συστήματα φέρουν;

[α. μονογονία ή αμφιγονία ή και τους δυο τρόπους. β. ΕΡΜΑΦΡΟΔΙΤΑ (αρσενικό και θηλυκό αναπαραγωγικό σύστημα συνυπάρχουν στο ίδιο άτομο) ΓΟΝΟΧΩΡΙΣΤΙΚΑ (οι αρσενικοί και θηλυκοί γαμέτες παράγονται σε διαφορετικά άτομα)]

15. Ποιους τρόπους αναπαραγωγής συναντάμε στα σπονδυλωτά και πώς χαρακτηρίζονται αυτά, ανάλογα με το ποια αναπαραγωγικά συστήματα φέρουν; [α. Μόνο αμφιγονία. β. είναι όλα γονοχωριστικά (οι αρσενικοί και θηλυκοί γαμέτες παράγονται σε διαφορετικά άτομα)]
16. Ποιοι τρόποι γονιμοποίησης υπάρχουν και σε ποια ζώα (που ζουν πού) συναντάμε κάθε τρόπο;

[ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ (η γονιμοποίηση γίνεται μέσα στο σώμα του θηλυκού. Συνήθως στα χερσαία ζώα) ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ (η γονιμοποίηση γίνεται έξω από το σώμα του θηλυκού. Συνήθως στα υδρόβια ζώα)

17. Ποιες κατηγορίες σπονδυλοζώων διακρίνουμε ανάλογα με το τι γεννούν; Σε κάθε κατηγορία ποιες ομάδες ζώων ή ποια ζώα ανήκουν; (Ωοτόκα: γεννούν αυγά, τα πτηνά και τα περισσότερα ερπετά, ζωοτόκα: γεννούν μικρά ζώα, τα θηλαστικά, ωοζωοτόκα: φτιάχνουν αυγά που εκκολάπτονται μέσα στο σώμα τους και τελικά γεννούν μικρά, πχ καρχαρίας, οχιά)
18. α) Τι είναι η ομοιόσταση; β) Με ποιους μηχανισμούς επιτυγχάνεται; γ) Πώς δρουν αυτοί οι μηχανισμοί;

(α) Η ικανότητα των οργανισμών να διατηρούν σταθερό το εσωτερικό τους περιβάλλον, ανεξάρτητα από τις μεταβολές του εξωτερικού περιβάλλοντος στο οποίο ζουν. β) με ρυθμιστικούς μηχανισμούς που λέγονται ομοιοστατικοί μηχανισμοί.  Με τέτοιους μηχανισμούς ρυθμίζονται:η θερμοκρασία του σώματος, η οξύτητα (pH) του αίματος, η συγκέντρωση της γλυκόζης και των αλάτων του αίματος, τα επίπεδα του CO₂ στο αίμα. γ) δρουν 1.με συνεργασία και συντονισμό διαφόρων οργάνων και συστημάτων υπό τον έλεγχο του νευρικού και ενδοκρινικού 2. με δαπάνη ενέργειας)         

19. Ποιοι παράγοντες διαταράσσουν την ομοιόσταση/προκαλούν ασθένειες;

[α. διάφοροι περιβαλλοντικοί παράγοντες (π.χ. ακτινοβολίες, ακραίες μεταβολές της θερμοκρασίας), β. παθογόνοι μικροοργανισμοί (ιοί, βακτήρια, μύκητες και πρωτόζωα), γ. ψυχολογικές διαταραχές , δ. κληρονομικές δυσλειτουργίες, ε. ο τρόπος ζωής ή συμπεριφοράς (π.χ. κάπνισμα, κατάχρηση οινοπνευματωδών ποτών, μη ισορροπημένη διατροφή)]

20. Δώστε τους παρακάτω ορισμούς: παθογόνος μικροοργανισμός, ξενιστής, μόλυνση, διάγνωση, χρόνος ή περίοδος επώασης, επιδημία, πανδημία;

[Παθογόνος μικροοργανισμός: κάθε μικροοργανισμός που εισέρχεται στον άνθρωπο και του προκαλεί ασθένεια.

Ξενιστής: Ο οργανισμός που προσβάλλεται από παθογόνο μικροοργανισμό

Μόλυνση: Η είσοδος του παθογόνου μικροοργανισμού σε έναν ξενιστή 

Μολυσματική ασθένεια: ασθένεια που μπορεί να μεταδοθεί από ένα άτομο σε άλλο

Διάγνωση: Η αναγνώριση της ασθένειας από τον γιατρό, μετά την εξέταση των συμπτωμάτων.

Περίοδος επώασης: ο χρόνος που απαιτείται μεταξύ της μόλυνσης και της εμφάνισης των πρώτων συμπτωμάτων της ασθένειας.

Επιδημία: Όταν σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο παρατηρείται μεγάλος αριθμός κρουσμάτων μιας ασθένειας.

Πανδημία: Όταν μια ασθένεια εξαπλωθεί σε πολλές χώρες (που καταλαμβάνουν συνολικά έκταση όση 2 ήπειροι)]

21. Με ποιους τρόπους μεταδίδονται οι μολυσματικές ασθένειες (δηλ αυτές που οφείλονται σε παθογόνα μικρόβια και μεταδίδονται από άτομο σε άτομο);

(α. με τη σκόνη (μπορεί να περιέχει μικρόβια), β. με τα σταγονίδια (πχ σε βήχα/φτέρνισμα/ομιλία), γ. με επαφή με μολυσμένα αντικείμενα (πχ πετσέτες, οδοντόβουρτσες), δ. με επαφή με μολυσμένα ζώα (πχ μύγες, κουνούπια, κατοικίδια), ε. με τα κόπρανα που μπορεί να μολύνουν νερό και τρόφιμα, στ. με τη σεξουαλική (αφροδίσια νοσήματα) ή τη δερματική επαφή (πχ μυκητιάσεις, έρπης), ζ. με το αίμα)

22. Πώς μπορούμε να πετύχουμε πρόληψη μετάδοσης μιας μολυσματικής ασθένειας;

(Με γνώση τρόπων μετάδοσης μικροοργανισμών , ώστε να γίνεται τήρηση κατάλληλων κανόνων υγιεινής, και με εμβολιασμούς)

23. Σε τι διακρίνονται οι μηχανισμοί άμυνας α) ανάλογα με τη θέση τους στο σώμα και β) ανάλογα με τον τρόπο δράσης τους;

(α. σε εξωτερικούς: εμποδίζουν την είσοδο παθογόνων μικροβίων και σε εσωτερικούς: καταπολεμούν τα μικρόβια που ήδη εισήλθαν στον οργανισμό. β. σε γενικούς: δρουν με τον ίδιο τρόπο για όλα τα μικρόβια και σε ειδικούς: δρουν μόνο εναντίον του αντιγόνου που τους ενεργοποίησε)

24. Ποιοι είναι οι εξωτερικοί μηχανισμοί άμυνας, τι ρόλο έχουν και πώς μας προστατεύει ο καθένας;

[Είναι το δέρμα και οι βλεννογόνοι. Ρόλος: εμποδίζουν την είσοδο παθογόνων μικροβίων στον οργανισμό.  Δέρμα: μας προστατεύει με: - τη δομή του (νεκρά κύτταρα επιδερμίδας που δρουν ως φραγμός) - τις ουσίες που παράγει στον ιδρώτα (αντιμικροβιακά ένζυμα) και στο σμήγμα που σκοτώνουν ή εμποδίζουν τα μικρόβια να πολλαπλασιαστούν - τα μη παθογόνα μικρόβια που φιλοξενεί και εμποδίζουν την εγκατάσταση παθογόνων. Βλεννογόνοι: (καλύπτουν κοιλότητες). Μας προστατεύουν: - με τη βλέννα (παχύρευστη ουσία που παγιδεύει τα μικρόβια) -με τις βλεφαρίδες επιθηλιακών κυττάρων αναπνευστικής οδού που σπρώχνουν τη βλέννα με τα παγιδευμένα μικρόβια κατά τον βήχα ή το φτάρνισμα - με το πολύ όξινο περιβάλλον στομάχου (σκοτώνει τα περισσότερα μικρόβια της τροφής) - με αντιμικροβιακά ένζυμα στο σάλιο και στα δάκρυα]

25. Σε τι διακρίνονται οι εσωτερικοί μηχανισμοί άμυνας (ανάλογα με τον τρόπο δράσης τους), τι ρόλο έχουν γενικά και ποιοι ανήκουν σε κάθε κατηγορία;

[Σε γενικούς: δρουν με τον ίδιο τρόπο για όλα τα μικρόβια και σε ειδικούς: δρουν μόνο εναντίον του αντιγόνου που τους ενεργοποίησε. Γενικοί: 1. η φαγοκυττάρωση 2. ο πυρετός (άνοδος της θερμοκρασίας μετά από γενικευμένη μόλυνση) 3. οι αντιμικροβιακές ουσίες 4. η φλεγμονή (γίνεται μετά από καταστροφή ιστών με συμπτώματα: τοπική άνοδο θερμοκρασίας, πόνο, πρήξιμο, κοκκίνισμα). Ειδικοί: Είναι τα Β- και Τ-λεμφοκύτταρα, που κάνουν ανοσολογική απόκριση: αντίδραση στην είσοδο αντιγόνων (δηλ. ξένων παραγόντων που προκαλούν την αντίδραση του οργανισμού). Η ανοσολογική απόκριση περιλαμβάνει: α) παραγωγή αντισωμάτων από Β-λεμφ., β) καταστροφή κυττάρων 1.μολυσμένων από ιό, 2.καρκινικών και 3.μη συμβατού μοσχεύματος, από Τ-λεμφοκύτταρα, γ) δημιουργία λευκοκυττάρων μνήμης (Β- και Τ-λεμφοκυττάρων)]

26. Τι είναι τα αντισώματα και ποιος είναι ο ρόλος τους;

(Πρωτεΐνες σε σχήμα Υ που παράγονται από Β-λεμφοκύτταρα όταν εισέρχεται ένα αντιγόνο στον οργανισμό και συνδέονται με το αντιγόνο αυτό με εξειδίκευση, σαν κλειδί - κλειδαριά, με αποτέλεσμα να το καταστρέφουν)

27. Τι είναι η ανοσία, σε ποιους τύπους διακρίνεται και με ποιον τρόπο γίνεται κάθε τύπος;

(Ιδιότητα που αποκτούμε έναντι ενός αντιγόνου, να μη νοσούμε όταν αυτό μας προσβάλει για δεύτερη ή επόμενη φορά, λόγω λεμφοκυττάρων "μνήμης" που είχε φτιάξει ο οργανισμός μας εναντίον του, κατά την πρώτη είσοδό του στον οργανισμό μας, τα οποία το καταστρέφουν πριν προλάβει να μας προκαλέσει συμπτώματα ασθένειας.     

ΤΥΠΟΙ ΑΝΟΣΙΑΣ

28. Να συγκρίνεται το εμβόλιο και τον ορό.