Περιγραφή Μαθήματος
Διασκευασμένο κείμενο για τους θεατρικούς διαλόγους στην τάξη. Διαθεματικές δραστηριότητες.
ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΕΡΓΟ
ΔΙΑΣΚΕΥΗ ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙΔΗ ΓΙΑ ΕΦΗΒΟΥΣ 15 ΧΡΟΝΩΝ
1η σκηνή
(Στη σκηνή είναι μόνη της η Ελένη και αυτοσυστήνεται και δίνει τα βασικά στοιχεία της πλοκής του έργου)
ΕΛΕΝΗ
"Να 'ναι ο Νείλος που ποτίζει τα χωράφια της Αιγύπτου, όχι η βροχή. Εδώ ζούσε ο Πρωτέας, ο βασιλιάς αυτής της γης, σε ένα νησί που λέγεται Φάρος. Ήταν παντρεμένος με μια θαλασσινή νύμφη και είχαν δύο παιδιά: τον Θεοκλύμενο και την Θεονόη, μια πολύ σοφή γυναίκα που μπορούσε να προβλέψει το μέλλον.
Εγώ είμαι η Ελένη, από την Σπάρτη. Ακούς όλες αυτές τις ιστορίες για μένα; Λένε ότι ήμουν τόσο όμορφη που προκάλεσα έναν μεγάλο πόλεμο. Αλλά η αλήθεια είναι πολύ πιο περίπλοκη.
Υπάρχει ένας μύθος που λέει ότι ο Δίας μεταμορφώθηκε σε κύκνο για να πλησιάσει τη μητέρα μου κι έτσι γεννήθηκα εγώ. Ύστερα, τρεις θεές, η Αφροδίτη, η Ήρα και η Αθηνά, τσακώθηκαν για το ποια είναι η πιο όμορφη και αποφάσισαν να με κάνουν δικαστή. Εγώ επέλεξα την Αφροδίτη και γι' αυτό ξεκίνησε όλος αυτός ο χαμός.
Στην πραγματικότητα, δεν ήμουν εγώ που πήγα στην Τροία. Ήταν ένα είδωλο που έφτιαξαν οι θεοί. Εγώ ήρθα εδώ, στην Αίγυπτο, για να με προστατεύσουν. Αλλά όλοι με κατηγορούν για τον πόλεμο και για όλα τα κακά που έγιναν.
Τώρα φοβάμαι ότι ο γιος του Πρωτέα, ο Θεοκλύμενος, θέλει να με παντρευτεί. Δεν τον αγαπώ και δεν θέλω να ζήσω μαζί του. Αισθάνομαι σαν να είμαι παγιδευμένη σε μια ιστορία που δεν έχω γράψει εγώ..."
2η Σκηνή
Χώρος: Η αυλή του παλατιού του Πρωτέα στην Αίγυπτο.
Πρόσωπα:
-
Ελένη: Βασίλισσα της Σπάρτης, εξόριστη στην Αίγυπτο.
-
Τεύκρος: Ήρωας του Τρωικού πολέμου, αδελφός του Αίαντα.
(Ο Τεύκρος εισέρχεται στην αυλή του παλατιού, εντυπωσιασμένος από τον πλούτο και τη μεγαλοπρέπεια.)
Τεύκρος: (Με θαυμασμό) Τι ωραίο κάστρο! Ποιος άραγε να το εξουσιάζει; Αυτές οι στοές, οι θριγκοί... σαν παλάτι πλούσιου άρχοντα να ’ναι.
(Η Ελένη εμφανίζεται.)
Τεύκρος: (Με έκπληξη και οργή) Άα! Θεοί! Τι βλέπω; Αυτή η γυναίκα... η πολυμίσητη θωριά της κακούργας που ξεκλήρισε εμένα και τους Αχαιούς! Να σε πάρουν οι θεοί, Ελένη! Αν δεν ήμουν σε ξένη χώρα, θα σε σκότωνα με τούτη τη σαΐτα μου, όσο κι αν μοιάζεις με τη θυγατέρα του Δία!
Ελένη: (Με φόβο και έκπληξη) Γιατί, δυστυχισμένε, όποιος και να ’σαι, με κοιτάς με τέτοιο μίσος; Τι κακό σου ’χω κάνει;
Τεύκρος: (Συνέρχεται από την οργή του) Έσφαλα, κυρά μου. Η οργή με τύφλωσε. Όλοι οι Έλληνες μισούν την Ελένη. Συγχώρεσέ με για τα λόγια μου.
Ελένη: (Περίεργη) Ποιος είσαι και από πού έρχεσαι;
Τεύκρος: Είμαι ένας από τους Έλληνες, ένας από τους δόλιους.
Ελένη: (Με ενδιαφέρον) Α! Γι’ αυτό μισείς την Ελένη. Πες μου, ποιος είσαι; Ποιος είναι ο πατέρας σου;
Τεύκρος: Με λένε Τεύκρο, γιος του Τελαμώνα. Η πατρίδα μου είναι η Σαλαμίνα.
Ελένη: (Με απορία) Τι γυρεύεις εδώ, στην Αίγυπτο;
Τεύκρος: Με έχουν διώξει οι δικοί μου από την πατρίδα μου.
Ελένη: (Με συμπάθεια) Αλίμονο! Ποιος σε δίωξε;
Τεύκρος: Ο πατέρας μου, ο Τελαμώνας.
Ελένη: (Με έκπληξη) Γιατί; Τι κακό έκανες;
Τεύκρος: Στην Τροία χάθηκε ο αδελφός μου, ο Αίας.
Ελένη: (Με ενδιαφέρον) Πώς; Δεν τον σκότωσες εσύ;
Τεύκρος: (Με θλίψη) Αυτοκτόνησε με το σπαθί του.
Ελένη: (Με απορία) Τρελάθηκε; Δεν θα το έκανε αλλιώς.
Τεύκρος: (Με πίκρα) Ήξερες τον Αχιλλέα, τον γιο του Πηλέα;
Ελένη: (Συγκαταφατικά) Ναι, τον ξέρω.
Τεύκρος: (Με πόνο) Αυτός τον σκότωσε.
Ελένη: (Με έκπληξη) Τον σκότωσε ο Αχιλλέας;
Τεύκρος: (Με θλίψη) Ναι, και τώρα είμαι εξόριστος.
Ελένη: (Με συμπάθεια) Συγγνώμη για τον πόνο σου.
Τεύκρος: (Με ευγνωμοσύνη) Σ’ ευχαριστώ για τη συμπόνια σου.
(Παύση)
Ελένη: (Με ενδιαφέρον) Πες μου, τι έγινε στην Τροία; Τι λένε για την Ελένη;
Τεύκρος: (Με πικρία) Την κατηγορούν για όλα τα δεινά του πολέμου.
Ελένη: (Με απόγνωση) Αλίμονο! Τι λένε για μένα;
Τεύκρος: (Με θλίψη) Λένε ότι είσαι η αιτία του πολέμου, ότι πρόδωσες τον άντρα σου και πήγες με τον Πάρη.
Ελένη: (Με απόγνωση) Όχι! Δεν είναι αλήθεια!
Τεύκρος: (Με κατανόηση) Ξέρω, κυρά μου. Μην απελπίζεσαι.
Ελένη: (Με ελπίδα) Τι έγινε με τον Μενέλαο; Γύρισε πίσω;
Τεύκρος: (Με θλίψη) Όχι. Λένε ότι χάθηκε στη θάλασσα.
Ελένη: (Με απόγνωση) Αλίμονο! Χάθηκε ο άντρας μου!
Τεύκρος: (Με συμπόνια) Μην το βάζεις κάτω, κυρά μου. Η ζωή συνεχίζεται.
Ελένη: (Με απόγνωση) Πώς να συνεχίσω χωρίς τον Μενέλαο;
Τεύκρος: (Με παρηγοριά) Ο χρόνος θα γιατρέψει τις πληγές σου.
(Παύση)
Ελένη: (Με ενδιαφέρον) Πες μου, Τεύκρο, τι σε φέρνει εδώ;
Τεύκρος: (Με αποφασιστικότητα) Ήρθα να βρω τη μάντισσα Θεονόη. Θέλω να μάθω πώς θα φτάσω στην Κύπρο.
Ελένη: (Με ανησυχία) Στην Κύπρο; Γιατί;
Τεύκρος: (Με αποφασιστικότητα) Ο Φοίβος μου έδωσε χρησμό να ιδρύσω μια νέα πόλη εκεί.
Ελένη: (Με ανησυχία) Πρόσεχε, Τεύκρο. Ο γιος του Πρωτέα, ο βασιλιάς της Αιγύπτου, είναι επικίνδυνος. Σκοτώνει όποιον Έλληνα βρίσκει.
Τεύκρος: (Με αποφασιστικότητα) Δεν φοβάμαι. Θα πάω να βρω τη Θεονόη.
Ελένη: (Με ανησυχία) Φύγε γρήγορα από εδώ, Τεύκρο. Μην σε δει ο βασιλιάς.
Τεύκρος: (Με ευγνωμοσύνη) Σ’ ευχαριστώ για τη συμβουλή σου, κυρά μου. Να ’σαι καλά.
(Ο Τεύκρος αποχωρεί.)
Ελένη: (Μόνη της, με απόγνωση) Αλίμονο! Τι συμφορές μας έχουν βρει!
(Η Ελένη αποχωρεί, γεμάτη θλίψη και ανησυχία
ΠΑΡΟΔΟΣ, στίχοι 192-436 / θρήνος για την αδυσώπητη μοίρα
Χορός: Ελένη, ξέρουμε ότι περνάς δύσκολα. Πρέπει όμως να είσαι υπομονετική και να αντέχεις τις πίκρες σου.
Ελένη: Καλά μου κορίτσια, γιατί η μοίρα μου είναι τόσο παράξενη; Γιατί η μητέρα μου με γέννησε σαν κάτι ασυνήθιστο;
Χορός: Τι εννοείς;
Ελένη: Λέγεται ότι η Λήδα με γέννησε από ένα αυγό, όπως τα πουλιά. Αυτό είναι πολύ παράξενο! Η ζωή μου είναι γεμάτη βάσανα, και φταίνε η Ήρα και η ομορφιά μου.
Χορός: Γιατί νομίζεις ότι η ομορφιά σου είναι πρόβλημα;
Ελένη: Μακάρι να ήμουν άσχημη, ώστε οι άνθρωποι να ξεχάσουν τα κακά που λένε για μένα και να θυμούνται μόνο τα καλά. Όταν έχεις ένα πρόβλημα από τους θεούς, πρέπει να το αντέξεις. Αλλά εγώ έχω πολλά προβλήματα. Με κατηγορούν για πράγματα που δεν έκανα.
Χορός: Τι είδους πράγματα;
Ελένη: Με κατηγορούν για τον πόλεμο της Τροίας, ενώ εγώ δεν ήθελα να φύγω από τη Σπάρτη. Οι θεοί με έστειλαν σε μια ξένη χώρα, χωρίς φίλους, και από ελεύθερη έγινα σκλάβα. Ο άντρας μου, ο Μενέλαος, πέθανε, και η μητέρα μου επίσης. Η κόρη μου δεν έχει παντρευτεί, και τα αδέρφια μου, οι Διόσκουροι, πέθαναν. Είμαι σαν νεκρή, ενώ είμαι ζωντανή.
Χορός: Και τι θα κάνεις τώρα;
Ελένη: Αν γυρίσω στη Σπάρτη, δεν θα με δεχτιούν, γιατί νομίζουν ότι έφυγα με τον Πάρη. Αν ζούσε ο άντρας μου, θα με αναγνώριζε από κάποια μυστικά σημάδια. Αλλά δεν ζει. Γιατί να ζω; Να παντρευτώ έναν ξένο που δεν αγαπώ; Καλύτερα να πεθάνω!
Χορός: Μην το λες αυτό! Μπορεί να υπάρχει ελπίδα.
Ελένη: Ποια ελπίδα; Αφού ο ξένος μου είπε ότι ο Μενέλαος χάθηκε.
Χορός: Μπορεί να είναι ψέμα.
Ελένη: Πώς θα το μάθουμε;
Χορός: Μπορούμε να ρωτήσουμε την Θεονόη, μια μάντισσα που ξέρει τα πάντα.
Ελένη: Καλή ιδέα! Αλλά φοβάμαι τι θα μάθω. Αν ο Μενέλαος είναι νεκρός, θα αυτοκτονήσω.
Χορός: Μην το λες αυτό! Πρέπει να έχεις ελπίδα.
Ελένη: Ορκίζομαι στον Ευρώτα ποταμό, αν ο άντρας μου είναι νεκρός, θα βάλω θηλιά στο λαιμό μου ή θα τρυπήσω το κορμί μου με μαχαίρι.
Χορός: Μην το κάνεις αυτό!
Ελένη: Η ομορφιά μου έφερε μόνο καταστροφές και θλίψη. Θρηνώ για την Τροία, που καταστράφηκε λόγω της ομορφιάς μου. Δεν πρόδωσα όμως ποτέ τον άντρα μου.
Χορός: Ελένη, πρέπει να είσαι δυνατή. Θα σε βοηθήσουμε να μάθεις την αλήθεια για τον Μενέλαο.
Ελένη: Σας ευχαριστώ, καλές μου φίλες. Πάμε να ρωτήσουμε την Θεονόη.
Χορός: Πάμε!
ΘΕΜΑΤΑ ΕΡΓΑΣΙΩΝ
- Να παρουσιάσετε τι είναι το “δράμα”, η “τραγωδία”, το “σατυρικό δράμα” και η “κωμωδία” στο αρχαίο ελληνικό θέατρο.
- Να παρουσιάσετε τη ζωή και το έργο του Ευριπίδη.
- Να παρουσιάστε τη ζωή και το έργο του Αισχύλου.
- Να παρουσιάσετε τη ζωή και το έργο του Σοφοκλή.
- Να παρουσιάσετε τους θεατρικούς αγώνες που γινόταν στην Αθήνα στις γιορτές του Διονύσου.
- Να παρουσιάσετε την ιστορία του θεάτρου.
- Ψηλά, πάνω από τον κόσμο των ανθρώπων, εμφανίζονται δυο θεοί. Σας έρχονται στο νου ανάλογες περιπτώσεις “Θεοφάνειας”; Αναζητήστε κάποιες στον Όμηρο, σε ιστορίες από την Αγία Γραφή, σε λαϊκές παραδόσεις. Ποια αντίληψη μαρτυρούν για τη σχέση του ανθρώπου με το Θεό/τους θεούς;
- Οι γυναίκες του Χορού ζώντας σε δύσκολες συνθήκες εκφράζουν την επιθυμία τους για φυγή σε έναν κόσμο, όπου κυριαρχούν οι χαρές της ζωής. α) Πώς θα ένιωθαν άραγε οι Αθηναίοι του 412 π.X. ακούγοντας αυτό το τραγούδι; β) Yπάρχουν σήμερα άνθρωποι που θα μπορούσαν να είναι στη θέση των γυναικών του Xορού;
- Έχετε αναλάβει να βρείτε ένα δυο αποσπάσματα με θέμα τη θάλασσα και το ταξίδι, που θα μπορούσαν να αποτελούν παράλληλα κείμενα για το Γ' Στάσιμο. Μπορείτε να τα αναζητήσετε:
α. στα σχολικά βιβλία της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας (π.χ. Ομήρου Οδύσσεια, Ηροδότου Ιστορίες) και της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας,
β. σε ελληνικά και ξένα τραγούδια που γνωρίζετε ή που μπορούν να σας προτείνουν οι γονείς σας, οι καθηγητές/τριές σας ή κάποιοι φίλοι σας.
- Ο Θεοκλύμενος προετοιμάζοντας το γάμο του με την Ελένη αναφέρεται σε γαμήλια έθιμα. Αναζητήστε ανάλογες συνήθειες των ανθρώπων της εποχής μας και καταγράψτε τις σε άρθρο που θα δημοσιευτεί στην εφημερίδα του σχολείου σας.
- Σε συνεργασία με τον καθηγητή της Μουσικής και χρησιμοποιώντας κρουστά όργανα, δοκιμάστε να προτείνετε ένα ρυθμό που να αποδίδει το συναισθηματικό κλίμα κάθε στροφικού ζεύγους του β’ στάσιμου.
- Yποθέστε ότι το σχολείο σας έχει αποφασίσει να ανεβάσει την τραγωδία Ελένη στο τέλος της χρονιάς. Ετοιμάστε ένα κείμενο σχετικό με τη «Μουσική στο αρχαίο δράμα» για το Πρόγραμμα της παράστασης. Το κείμενο αυτό (300 περίπου λέξεων) καλό είναι να συνοδεύεται από σχετικό φωτογραφικό υλικό. Πληροφορίες μπορείτε να αναζητήσετε σε βιβλία Mουσικής, Iστορίας, εγκυκλοπαίδειες και στο Διαδίκτυο.
- Στο Στάσιμο β’ που μελετάμε η Δήμητρα χαμογέλασε έπειτα από το μεγάλο πένθος, όταν την συνεπήρε η γοητεία της μουσικής. Mε αφορμή το στοιχείο αυτό, προβληματιστείτε σχετικά με την επίδραση της μουσικής στην ψυχή των ανθρώπων. Eσείς τι μουσική ακούτε στις διάφορες στιγμές της ζωής σας; Πόσο σας επηρεάζει; Γιατί σε ανθρώπους διαφορετικής ηλικίας αρέσουν διαφορετικά είδη μουσικής; Tα συμπεράσματα από τον προβληματισμό αυτό να τα συμπεριλάβετε σε ένα σχετικό κείμενο που θα δημοσιευτεί στην εφημερίδα του σχολείου σας.
- Για να καταλάβετε καλύτερα την αντίθεση ανάμεσα στο είναι και στο φαίνεσθαι, αναρτήστε σε έναν τοίχο της αίθουσας έναν πίνακα από χαρτόνι, όπου έχετε σχεδιάσει το περίγραμμα από ανθρώπινες φιγούρες που παριστάνουν βασικούς ήρωες της Eλένης: την Eλένη, το Mενέλαο, το Θεοκλύμενο. Mέσα στο περίγραμμα κάθε ήρωα καταγράψτε τα πραγματικά γνωρίσματα του χαρακτήρα του (π.χ. γενναίος, πιστός κ.λπ.) και έξω από αυτό εκείνα τα γνωρίσματα που οι άλλοι θεωρούν ότι έχει αυτός.
Tην αντίθεση είναι (ουσία) – φαίνεσθαι(εμφάνιση) την έχουμε επισημάνει στην Eλένη ήδη αρκετές φορές. Aς την αναζητήσουμε και αλλού, όπως, για παράδειγμα: στην ιστορία, στην καθημερινή μας ζωή, στις σχέσεις των ανθρώπων, στην ενημέρωσή μας από τα MME... Λέξεις-κλειδιά: αιτία – αφορμή, ειλικρίνεια – υποκρισία, πραγματική φύση – ετικέτα, γνήσιο – κάλπικο, καλή και κακή φήμη.
- Πολλά από τα χορικά του Ευριπίδη, όπως η β' αντιστροφή στο συγκεκριμένο Στάσιμο, είναι αντιπολεμικές κραυγές. Αξιοποιώντας στοιχεία από αυτά (π.χ. χορικά από Tρωάδες, Φοίνισσες, Iκέτιδες), προσπαθήστε να δημιουργήσετε μια εφημερίδα τοίχου για την τάξη σας με αντιπολεμικό περιεχόμενο. Μπορείτε, για παράδειγμα, να κάνετε μια σύνθεση, που να περιλαμβάνει φράσεις ή αποσπάσματα από τα χορικά του Ευριπίδη, αποσπάσματα από μεταγενέστερα και σύγχρονα κείμενα που ανθολογούνται στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, μαρτυρίες, άρθρα από τον ημερήσιο και περιοδικό τύπο, φωτογραφίες, εικόνες από έργα τέχνης, στίχους από τραγούδια ελληνικά και ξένα κ.ά.
Είδωλα και πλάνη: Ξεκινώντας από τη μυθολογία και τη λογοτεχνία, αναζητήστε το «είδωλο» στα Θρησκευτικά, τη Φυσική αλλά και την καθημερινή μας ζωή. Παρουσιάστε τα αποτελέσματα της αναζήτησής σας στους συμμαθητές σας.
Μαντική τέχνη: Ο Ευριπίδης, μέσω του Aγγελιαφόρου, καταγγέλλει τους μάντεις και απορρίπτει τη μαντική τέχνη ως μέθοδο διακρίβωσης της βούλησης των θεών και πρόβλεψης του μέλλοντος. 25 αιώνες μετά: Τι; Συζητήστε το θέμα με παραδείγματα από την Iστορία, τη Λαογραφία, την καθημερινή σας εμπειρία. Ποια η άποψη της Oρθόδοξης χριστιανικής Eκκλησίας;
Τα ράσα κάνουν ή δεν κάνουν τον παπά; Ο βασιλιάς Μενέλαος, αγνώριστος μες στα κουρέλια του, φαίνεται να χάνει το κύρος του. Αυτή όμως η άθλια ενδυμασία τού είναι τώρα πολύτιμη. Mελετήστε γενικότερα το ρόλο του ενδύματος στη ζωή μας (στολές, μεταμφίεση, μόδα…).
Η υπέρμετρη ομορφιά είναι πηγή πόνου, πιστεύει η Ελένη. Εξετάστε πώς αντιμετωπίζεται το θέμα αυτό: α) στη μυθολογία (π.χ. ο μύθος του Άδωνη και του Νάρκισσου), β) σε παραμύθια (π.χ. Χιονάτη), γ) σε δημοτικά τραγούδια (π.χ. Παραλογές, «Ο ζηλιάρης σύζυγος», επιμ. Γ. Iωάννου, εκδ. Eρμής, NEB), δ) στην αρχαία γραμματεία (π.χ. Ηρόδοτος 1, 8-12, «Η γυναίκα του Κανδαύλη»).
Οι αρχαίοι πίστευαν στην μοίρα (ειμαρμένη), αλλά και στην ελευθερία του ανθρώπου (ελεύθερη βούληση). Να βρείτε πληροφορίες για τις μοίρες και για την ύβρη.
Ημερολόγιο
Ανακοινώσεις
Όλες...- - Δεν υπάρχουν ανακοινώσεις -