2ο Δίκτυο “Ανατομία ενός εγκλήματος” 

1. Θανάσης Βαλτινός, Φουραντάν 

Αφιέρωμα στη ζωή του από τη LIFO (1932-2024)

O Θανάσης Βαλτινός μιλά για το Θανάση Βαλτινό. 

2. Μπομπ Ντίλαν, Ποιος σκότωσε τον Ντέιβι Μουρ, 

https://youtu.be/IssR_J0QWr4?si=a5jSnRCJxgMJDkaH

Συνέντευξη Μπομπ Ντίλαν https://www.youtube.com/watch?v=nqD5rfbv-2U

3.  Νίκος Γκάτσος, Ο Γιάννης ο φονιάς

4. Παπαδιαμάντης, Φόνισσα  

5. Κική Δημουλά, Δεν αστοχεί

6. Γιώργης Παυλόπουλος, Το τέλειο έγκλημα

1. Μπομπ Ντύλαν, Ποιος σκότωσε τον Ντέιβιντ Μουρ;

Ερωτήσεις

1. Πόσα και ποια πρόσωπα αναφέρονται στο θάνατο του Ντέιβι Μουρ και

αρνούνται κάθε ευθύνη για το θάνατό του;

2. Πώς δικαιολογεί το κάθε πρόσωπο ότι δεν ευθύνεται για το θάνατο αυτού του

ανθρώπου;

3. Από τις αναφορές που δίνουν τα παραπάνω πρόσωπα ποιο συμπέρασμα

μπορούμε να βγάλουμε για το πώς πέθανε ο Ντέιβι Μουρ;

4. Εσείς ποιος πιστεύετε ότι ευθύνεται τελικά;

5. Ποια στοιχεία αποδίδουν δραματικότητα(θεατρικότητα) στο ποίημα;

6. Ποια χαρακτηριστικά του ποιήματος το κατατάσσουν στη μοντέρνα ποίηση;

7. Παιχνίδι ρόλων: δικαστήριο 

Κειμενικοί δείκτες: αφήγηση, διάλογος, ερωτήσεις, επαναλήψεις, σχήμα κύκλου, κορύφωση, δραματικότητα, ειρωνεία ;

Ποιoς σκότωσε τον Ντέιβι Μουρ, πoιος

Γιατί και ποιος ήταν ο λόγος, ποιος;

« Όχι εγώ», λέει ο διαιτητής

«Θα μπορούσα στον όγδοο γύρω

Τον αγώνα να είχα σταματήσει

Αλλά το πλήθος θα είχε άγρια γιουχαΐσει

Θα’ λεγαν θέλουν τα λεφτά τους πίσω

Κρίμα που χάθηκε έτσι τέτοιο παλικάρι

Αλλά κι εμένα με πιέζανε πολύ

Μη με ψέγετε, κάντε μου τη χάρη

Δεν είμ’ εγώ ο φταίχτης

Που έφυγε απ’ τη ζωή

Τέτοιος μεγάλος παίχτης»

Ποιος σκότωσε τον Ντέιβι Μουρ, ποιος

Γιατί και ποιος ήταν ο λόγος, ποιος;

« Όχι εμείς», λέει το πλήθος το αγριεμένο

Που ούρλιαζε στην αρένα συναγμένο

«Δεν ήρθαμε να τον δούμε

Στο θάνατο να πετάει

Μπουνιές να δούμε ήρθαμε

Και λίγο ιδρώτα να κυλάει

Δεν είναι δα κακό αυτό

Έναν αγώνα να δούμε, θέλαμε, καυτό

Εμάς μην ψέγετε, όχι, φτάνει

Δεν θέλαμ’ εμείς

Ο Ντέιβι Μουρ να φύγει, να πεθάνει»

Ποιος σκότωσε τον Ντέιβι Μουρ, ποιος

Γιατί και ποιος ήταν ο λόγος, ποιος;

Κι ο μάνατζέρ του λέει, « Όχι εγώ»

Καπνίζοντας ένα πούρο μεγάλο και χοντρό

«Δύσκολο να το πεις, ναι, δύσκολο κανείς να ξέρει

Πάντα τον είχα για γερό και πάντα για ξεφτέρι

Πολύ άσχημο για τη γυναίκα του και τα παιδιά του

Που γράφτηκε πια στου Χάρου το τεφτέρι

Μα δεν φταίω εγώ που πέθανε

Δεν είμ’ εγώ εκείνος που τον ξέκανε»

Ποιος σκότωσε τον Ντέιβι Μουρ, ποιος

Γιατί και ποιος ήταν ο λόγος, ποιος;

« Όχι Εγώ», λέει ο στοιχηματζής

Κρατώντας ακόμα το απόκομμα στο χέρι

«Δεν τον σώριασα εγώ

Κι αν ποτέ τον άγγιξα

Ο διάολος να με πάρει

Όχι, δεν με βαραίνει εμένα το κακό

Κι άλλωστε το χρήμα μου εγώ

Σ’ αυτόν το είχα ποντάρει

Όχι, δεν φταίω εγώ που πέθανε

Δεν είμ’ εγώ εκείνος που τον ξέκανε»

Ποιος σκότωσε τον Ντέιβι Μουρ, ποιος

Γιατί και ποιος ήταν ο λόγος, ποιος;

« Όχι εγώ», λέει ο αθλητικογράφος

Σκυμμένος στην παλιά του γραφομηχανή

«Ούτε το μποξ είναι αυτό που φταίει

Κινδύνους όσους και το ποδόσφαιρο έχει

Η πυγμαχία ήρθε και θα μείνει στην Αμερική

Καθένας αυτό το ξέρει και το λέει

Δεν φταίω εγώ λοιπόν, τελεία και παύλα

Μην ακούτε άλλα λόγια φαύλα»

Ποιος σκότωσε τον Ντέιβι Μουρ, ποιος

Γιατί και ποιος ήταν ο λόγος, ποιος;

« Όχι εγώ», λέει αυτός που με τη γροθιά

Έστειλε στου Τίποτα το σύννεφο τον Ντέιβι Μουρ

Εκείνος που’ χε έρθει απ’ της Κούβας τη μεριά

Όπου η πυγμαχία είν’ απαγορευμένη πια

«Ναι, τον χτύπησα, είν’ αλήθεια

Μ’ αυτό με πληρώνουνε να κάνω

Δεν ήθελα να τον ξεκάνω

Μη μιλάτε για σκοτωμό, μη λέτε ήταν φονικό

Ήτανε κακιά στιγμή

Ήταν του Θεού βουλή»

Ποιος σκότωσε τον Ντέιβι Μουρ, ποιος

Γιατί και ποιος ήταν ο λόγος, ποιος;

Το βιογραφικό από το Φάκελο Υλικού

Κική Δημουλά
(Αθήνα 1931). Μια από τις πιο σημαντικές εν ζωή ποιητικές φωνές της σύγχρονης Ελλάδας με
πολλές διακρίσεις. Καταρρίπτει τον μύθο ότι «η ποίηση δεν πουλάει», μια που τα βιβλία της
ανατυπώνονται διαρκώς. Τα κείμενά της είναι εύκολα αναγνωρίσιμα καθώς εκμεταλλεύονται σε
μεγάλο βαθμό την αμφισημία των λέξεων για να εκφράσουν υπαρξιακές αγωνίες των ανθρώπων
– και δή των γυναικών. Δοκίμασε να αναζητήσεις αυτά τα χαρακτηριστικά σε οποιοδήποτε ποιήμά της πέσει στα χέρια σου.

Για το έργο της βλ. http://www.snhell.gr/anthology/writer.asp?id=69

Κική Δημουλά
http://www.potheg.gr/WriterDetails.aspx?id=7711066&lan=1[βιογραφία, εργογραφία, βιβλιογραφία]

Κική Δημουλά, Δεν αστοχεί

Ένα Αλτ, υπόκωφο,
άκουσα να με σημαδεύει.
Ουδέν πρόβλημα. Έτσι κι αλλιώς
μες στην ακινησία προ πολλού
με είχε η αίσθησή μου μεταφέρει
Ωστόσο νιώθοντας ωσάν
ακόμα ν΄ αναδεύεται το μέσα μου κατάτι
υπάκουσα στο άκουσμα του Αλτ
περιμένοντας να εκπυρσοκροτήσει
η φοβέρα.
Τίποτα, σιγή απόλυτη
μα δεν ξεθάρρεψα,
τα ξέρω εγώ τα κόλπα ξέρω
ότι με σιγαστήρα σε καθαρίζει
το ανεξήγητο
κι άντε να το συλλάβεις.

Φάκελος Υλικού Λογοτεχνία, σελ. 139

ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΠΡΩΤΟΥ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΙΟΥ

Παρατηρώντας το ποίημα της Κικής Δημουλάς με τίτλο "δεν αστοχεί" κάνει τον αναγνώστη να προχωρά σε ένα μυστικό ταξίδι γνωρίζοντας μέσα του ότι η προειδοποίηση που έχει λάβει δεν είναι κάτι το αστείο.Αυτό το αλτ που επαναλαμβάνεται συνεχώς υπενθυμίζει την επικινδυνότητα της κατάστασης , παρομοιάζεται με όπλο το οποίο είναι έτοιμο να εκπυσοκροτήσει και να πετύχει τον στόχο του έστω και με σιγαστήρα για να μην αντιληφθεί ο ήχος από άλλους .

ΠΡΩΤΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

1. Ο Τάκης Καρβέλης συνοψίζει ως εξής τα χαρακτηριστικά της ποίησης της Κ. Δημουλά:

α) Αυστηρή οργάνωση του ποιήματος και προοδευτική ανέλιξή του.

β) Στάση, βιωματικά, καβαφική και γλώσσα μικτή, με καθαρευουσιάνικους ακκισμούς, και γυμνή από κάθε έκδηλη συναισθηματική φόρτιση,

γ) Διαλεκτική ανάπτυξη του ποιήματος, που ξεκινά συνήθως από το συγκεκριμένο, το υλικό, για να καταλήξει στο αφηρημένο, το εσωτερικό. 

Η ποίηση της Δημουλά ανθεί πάνω στο άνυδρο έδαφος της στέρησης, της απώλειας, της συναισθηματικής ματαίωσης και, προκειμένου για τα μετά από τη συλλογή Χαίρε ποτέ ποιήματά της, πάνω στο έδαφος της απουσίας του αγαπημένου προσώπου. 

http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2712/Neoelliniki-Logotechnia_G-Lykeiou-AnthrSp_html-empl/index_1_15.html

Ποια από τα παραπάνω χαρακτηριστικά απαντώνται στο παραπάνω ποίημα; 

ΕΜΒΑΘΥΝΣΗ: PPT_ Η ποίηση της Κικής Δημουλά 

ΔΕΥΤΕΡΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Ποια στοιχεία του ποιήματος δικαιολογούν την ένταξή του στη θεματολογία του δικτύου "ανατομία ενός εγκλήματος"; Να αξιοποιήσετε τον τίτλο του ποιήματος, καθώς και άλλες λέξεις που σχετίζονται με το "έγκλημα". 

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΚΑΘΗΓΗΤΗ

Ατομική εργασία: Γράψτε το δικό σας ερμηνευτικό σχόλιο για τον τίτλο του ποιήματος.

Εργασία δημιουργικής γραφής: Μετατρέψετε το ποιητικό κείμενο σε πεζό, διατηρώντας το α΄ πρόσωπο.

Δραστηριότητα για όλα τα κείμενα του δικτύου
Επιλέξτε ένα από τα εγκλήματα που πραγματοποιούνται στα κείμενα που διαβάσατε και σε μία προσομοίωση δικαστηρίου παρουσιάστε τα επιχειρήματα σας, αναλαμβάνοντας τους ρόλους της υπεράσπισης, της πολιτικής αγωγής και του εισαγγελέα.

Ατομική εργασία
Ποιο από τα κείμενα του δικτύου σου άρεσε περισσότερο και γιατί;

----ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑ - ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΟ ΣΧΟΛΙΟ ΓΙΑ ΤΟ ΠΟΙΗΜΑ ΤΗΣ ΚΙΚΗΣ ΔΗΜΟΥΛΑ

ΚΕΙΜΕΝΟ 3

Προφυλάξεις

Όταν βρέχει
δεν παίρνω ομπρέλα.
Το θεωρώ δειλία να προφυλάσσομαι
από το ξεκάθαρο.
Όταν δε βρέχει,
όσο και αν ευτυχεί ο ουρανός
όσο κι αν τον πιστεύω
ανοίγω την ομπρέλα μου
δεν είναι ξεκάθαρη
καιρική συνθήκη η ευτυχία.

Κική Δημουλά, από τη συλλογή Δημόσιος καιρός, Ίκαρος 2014

ΕΡΩΤΗΣΗ 

Στο Κείμενο 3 παρατηρούμε την ύπαρξη αντιθέσεων. Ποιες είναι αυτές και πώς, κατά τη γνώμη σας, σχετίζονται με την ψυχική κατάσταση του ποιητικού υποκειμένου; (100-150 λέξεις)

Οι ερωτήσεις για επεξεργασία στο σπίτι συνδέονται με το ποίημα του Νίκου Γκάτσου, Ο Γιάννης ο φονιάς. Μπορείτε να το ακούσετε μελοποιημένο κάνοντας κλικ στον παρακάτω σύνδεσμο: 

https://spoudamata.blogspot.com/2020/11/blog-post_8.html

 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Ποια είναι τα πρόσωπα που αναφέρονται στο ποίημα και ποιο από αυτά φαίνεται να είναι το δρων πρόσωπο; Μπορείτε να αναφέρετε κάποια χαρακτηριστικά του, όπως αποτυπώνονται στο κείμενο;
2. Σε ποια σημεία του ποιήματος εντοπίζετε σιωπές και παύσεις. Τι δηλώνουν κατά τη γνώμη σας;
3. Τι δηλώνει ο ασπασμός των χεριών του φονιά;
4. Ποιο θεωρείτε ότι είναι το θέμα που διαπραγματεύεται το ποίημα; Γιατί έχει γίνει ένα από τα πιο γνωστά τραγούδια του Χατζηδάκι;
5. Ποιο είναι το μέτρο των στίχων, τι είδους ομοιοκαταληξία έχουμε;

ΑΠΟ ΤΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ 2 ΤΟΥ ΥΠΑΙΘ 

Κείμενο 2
Ενός λεπτού σιγή

Εσείς που βρήκατε τον άνθρωπό σας
κι έχετε ένα χέρι να σας σφίγγει τρυφερά,
έναν ώμο να ακουμπάτε την πίκρα σας,
ένα κορμί να υπερασπίζει την έξαψή σας,

κοκκινίσατε άραγε για την τόση ευτυχία σας,
έστω και μία φορά;
είπατε να κρατήσετε ενός λεπτού σιγή
για τους απεγνωσμένους;

Από τη συλλογή Ανυπεράσπιστος καημός (1960)
Ντίνος Χριστιανόπουλος, Ποιήματα, Εκδόσεις Διαγωνίου, Θεσσαλονίκη 1985

ΘΕΜΑ Γ
Ποιο είναι, κατά τη γνώμη σας, το κύριο θέμα του Κειμένου 2; Να τεκμηριώσετε την άποψή σας, αξιοποιώντας τους κατάλληλους κειμενικούς δείκτες. Πιστεύετε ότι οι σημερινοί νέοι είναι ευαισθητοποιημένοι σε αυτό το θέμα; (150-200 λέξεις)

Μονάδες 15

Πληροφορίες για τα γενικά χαρακτηριστικά της ποίησης του Ντίνου Χριστιανόπουλου θα βρείτε εδώ.

Ο Γιώργης Παυλόπουλος (1924-2008), ποιητής της α' μεταπολεμικής γενιάς, γεννήθηκε στον Πύργο της Ηλείας, στις 22 Ιουνίου 1924 και πέθανε στις 26 Νοεμβρίου 2008 στη γενέτειρά του όπου ζούσε μόνιμα. Εκεί τελείωσε το δημοτικό σχολείο και γυμνάσιο. Οι σπουδές του στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών δεν ολοκληρώθηκαν. Εργάστηκε ως λογιστής και γραμματέας σε ιδιωτικούς φορείς. Πρωτοδημοσίευσε ποιήματά του το 1943, στο περιοδικό "Οδυσσέας", που εξέδιδε με φίλους του στον Πύργο. Ποιήματα και κείμενά του δημοσιεύτηκαν σε πολλά ελληνικά και ξένα λογοτεχνικά έντυπα και ανθολογίες. 

Πηγή: Βιογραφικό σημείωμα://biblionet.gr/προσωπο/?personid=41194

Γνωρίσματα της ποιητικής του Παυλόπουλου

Η ποίησή του είναι συχνά αφηγηματική: στηρίζεται στον ποιητικό χειρισμό μιας μικρής ιστορίας, με λιτή γλώσσα. Τέτοιο παράδειγμα αποτελεί το ποίημά του «Τα αντικλείδια» (βλ. παρακάτω). Άλλα χαρακτηριστικά:

 φιλοσοφική διάθεση
 αλληγορική, συμβολική γραφή, υπαινικτικότητα
 πεζολογικός τόνος (αφηγηματική ποίηση)
 σκηνοθετική διάσταση
 λιτότητα και φυσικότητα του ποιητικού λόγου
 εξομολογητική διάθεση, κουβεντιαστό ύφος

Ποίημα για την ποίηση
 ο ποιητής επιχειρεί να προσδιορίσει την έννοια της ποίησης
 εκφράζει έναν ευρύτερο θεωρητικό προβληματισμό για τη φύση και την ουσία της ποίησης
 καταδεικνύει την ατέρμονη προσπάθεια των ποιητών να προσεγγίσουν τη βαθύτερη ουσία της ποίησης, προσπάθεια που πέφτει στο κενό, αφήνοντας μιαν αίσθηση ανολοκλήρωτου και ανικανοποίητου.

Το τέλειο έγκλημα

Αποφάσισε τότε –μη ρωτήσεις ποτέ το γιατί–
αποφάσισε τότε να σκοτώσει το ποίημα.
Πήρε κάθε προφύλαξη έκρυψε το μαχαίρι
και παραμόνευε.
Το ποίημα βεβαίως δεν ήταν ανύποπτο.
Ήξερε τις προθέσεις του ποιητή από καιρό
αλλά μήτε το απόφευγε μήτε τον προκαλούσε
και κάπου κάπου έκλαιγε κρυφά.
Ώσπου έγινε το τέλειο έγκλημα.
Μαχαιρωμένο το ποίημα
μέσα στην καρδιά του ποιητή
έμεινε άγνωστο για πάντα

[Παυλόπουλος 2017: 208]

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΚΑΘΗΓΗΤΗ

- Γιατί ο ποιητής αποφασίζει να σκοτώσει το δημιούργημα του;
- Ο ποιητής καλεί τους αναγνώστες να μην αναζητήσουν τα αίτια του «φόνου». Γιατί;
- Ποια πάλη συντελείται ανάμεσα σ’ έναν καλλιτέχνη και το δημιούργημα του;
- Μπορεί να υπάρξει το τέλειο έγκλημα;
- Μπορεί ένα ποίημα να βρει κάποτε τη δικαίωση του; Τι πιστεύετε;
- Πώς συνομιλεί το ποίημα του Γ. Παυλόπουλου με το ποίημα της Κ. Δημουλά;

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΜΑΘΗΤΗ

Το ποίημα είναι ένας μύθος για την ποίηση και αφηγείται μία επαναλαμβανόμενη ανά τους αιώνες απόπειρα να παραβιασθεί η ανοιχτή της πόρτα. Το πρόσωπο που αφηγείται έχει καθολική εποπτεία στον χώρο που είναι ο κόσμος και στον χρόνο που είναι από τότε που υπάρχει ο κόσμος. Αξίζει να προσεχθεί ότι το ποίημα τελειώνει όπως άρχισε (κύκλος) και γίνεται έτσι το ίδιο φορέας της εμπειρίας που περιγράφει.

Στ. 14-17
 Αποτελεί το «επιμύθιο» που θα βοηθήσει στον αποσυμβολισμό του ποιήματος και του τίτλου.
 Τα αντικλείδια είναι τα ποιήματα, καρπός βασανιστικού μόχθου των ποιητών να
ανοίξουν την πόρτα της Ποίησης. Με κάθε νέο ποίημα ο ποιητής ελπίζει να
καταφέρει να διαβεί επιτέλους την πόρτα. Δεν τα καταφέρνει, όμως, και φτιάχνει ένα
καινούργιο «αντικλείδι» (ποίημα). Αυτό επαναλαμβάνεται από το πλήθος των
ποιητών, στο οποίο, όπως δηλώνεται στο στ. 17, ανήκει και ο αφηγητής. Τα
ποιήματα όμως δεν ταυτίζονται με την Ποίηση, γιατί τα ποιήματα αποτελούν
απόπειρες για να ανοίξει η πόρτα της (βλ. συνέντευξη 3).
 Το κλειδί για την πόρτα της ποίησης δεν μπορεί να βρεθεί. ΄Έτσι η ποιητική δημιουργία διατηρείται ένα άσβεστο φως στο σκοτάδι κι ένας μόχθος δημιουργικός μέσα στην αδράνεια (αισιόδοξο μήνυμα).
Στ. 18
 το ποίημα κλείνει κυκλικά (επανάληψη του πρώτου στίχου).
 με το σχήμα του κύκλου συμβολικά δίνεται η αέναη, η ατέρμονη αναζήτηση της
Ποίησης.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ζαχαροπούλου Κλεοπάτρα, Γιωργής Παυλόπουλος, "Τα αντικλείδια", περιοδικό Fractal,  https://www.fractalart.gr/giorgis-paylopoulos/

Σημειώσεις από το 2ο Λύκειο Γέρακα Αττικής, http://2lyk-gerak.att.sch.gr/lessons/logotexnia-g/gPavlopoulos-ta-antikleidia.pdf

Συνέντευξη Γιωργή Παυλόπουλου, http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/10223 

Σχολικό βιβλίο, Λογοτεχνία Κατεύθυνσης Γ' Λυκείου, http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-C132/635/4086,18625/

Φάκελος Υλικού Λογοτεχνίας Γ' Λυκείου 

Ήταν Φαναριώτης Kωνσταντινουπολίτης στην καταγωγή. Γεννήθηκε και έζησε στην Aλεξάνδρεια της Aιγύπτου (1863 - 1933). Eκφράζει το πνεύμα του κοσμοπολιτισμού και του οικουμενισμού της ελληνικής Διασποράς. Η κοσμοπολίτικη διάσταση της ποίησής του ακόμη, συνδέεται και με την εποχή ανάδυσης του ευρωπαϊκού μοντερνισμού, κατά την οποία εμφανίζονται ο Τζόζεφ Κόνραντ, ο Τόμας Μαν και ο Έντουαρντ Φόρστερ, ο οποίος θα γίνει προσωπικός φίλος του Κ. Π. Καβάφη και θα προσπαθήσει να προωθήσει την καβαφική ποίηση στον αγγλόφωνο λογοτεχνικό κόσμο.
Σήμερα η ποίησή του όχι μόνο έχει επικρατήσει στην Ελλάδα, αλλά και κατέλαβε μία εξέχουσα θέση παγκοσμίως, ύστερα από τις μεταφράσεις των ποιημάτων του αρχικά στα γαλλικά, αγγλικά, γερμανικά και κατόπιν σε πολλές άλλες γλώσσες. Έγραψε μόνον 154 (αναγνωρισμένα) ποιήματα, όμως κατάφερε να γίνει ένας από τους πιο σημαντικούς ποιητές του 20ού αιώνα παγκοσμίως. Δεν δημοσίευσε ποτέ σε ένα βιβλίο τα ποιήματά του, αλλά τα έστελνε όπου εκείνος θεωρούσε σκόπιμο. Παρά την «εσωστρεφή» του πρακτική, έγινε γρήγορα γνωστός και προκάλεσε αντιφατικές εκτιμήσεις της κριτικής. Η δυναμική της ποίησής του αποδεικνύεται και από τους δύο τόμους καβαφογενών ποιημάτων (ποιημάτων που συνομιλούν με ποιήματά του ή γράφονται πάνω σε δικά του θέματα), ελληνικών και ξένων. Κάθε χρόνο γράφονται νέες μελέτες για το έργο του καθώς κάθε καινούργια γενιά καθρεφτίζεται στα ποιήματά του και ακονίζει τη δική της ευαισθησία πάνω τους. Ο ίδιος έλεγε πως είναι ποιητής των μελλοντικών γενεών, θεωρώντας την εποχή του ανεπαρκή για να συλλάβει την περίπλοκη ειρωνεία του.
O Kαβάφης είναι ένας μοναδικά πρωτότυπος ποιητής. Aποτελεί ξεχωριστή ιδιότυπη περίπτωση της νεοελληνικής ποίησης. Η ποιητική του έκφραση που είναι πιο κοντά στη σύγχρονη αντίληψη της ποιητικής έκφρασης. Δεν εντάσσεται σε σχολές και ομαδοποιήσεις ποιητών της εποχής του.

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΠΟΙΗΜΑΤΩΝ
Ο ίδιος τα χώριζε σε τρεις κατηγορίες: α) διδακτικά ή φιλοσοφικά, β) ιστορικά και γ) αισθησιακά-ερωτικά ποιήματα. Η ποίησή του είναι συχνά φορέας ηθικών μηνυμάτων και συμβουλών για την ενδεδειγμένη στάση ζωής, κάτι που θα μπορούσε να αναιρέσει την ποιητικότητα του έργου του, αν ο ποιητής δε φρόντιζε να συγκαλύψει το διδακτισμό αυτό με μια εμπνευσμένη αξιοποίηση της ιστορίας και των αρχαιοελληνικών μύθων.

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΚΑΒΑΦΗ
Η συμβολική χρήση των αρχαίων μύθων και ιστορικών προσώπων είναι από τα κύρια χαρακτηριστικά του έργου του. Σε πολλά ποιήματα αντλεί τα θέματά του από την ιστορία. H αγαπημένη του ιστορική περίοδος είναι κυρίως η Eλληνιστική (Aλεξανδρινή και Mεταλεξανδρινή) Περίοδος και η Περίοδος της Ρωμαϊκής κυριαρχίας στην Ανατολή (Πτολεμαίοι, Σέλευκοι, Kαίσαρ, Aντώνιος), οι τελευταίοι αιώνες του αρχαίου κόσμου. Εμπνέεται επίσης, αλλά πολύ λιγότερο, από την ελληνική μυθολογία, την κλασική αρχαιότητα και το Bυζάντιο.

ΓΛΩΣΣΑ, ΥΦΟΣ, ΣΤΙΧΟΥΡΧΙΚΗ
Η γλώσσα και η στιχουργική μορφή των ποιημάτων του Καβάφη ήταν ιδιόρρυθμες και πρωτοποριακές για την εποχή. Η γλώσσα του είναι συχνά μείγμα καθαρεύουσας και δημοτικής, με ιδιωματικά στοιχεία της Κωνσταντινούπολης, ουδέτερη, σχεδόν πεζολογική, μακριά από τις ποιητικές συμβάσεις της εποχής. Ο λόγος του λιτός, με ελάχιστα επίθετα (όσα υπάρχουν έχουν πάντα ιδιαίτερη σημασία, δεν είναι ποτέ συμβατικά, κοσμητικά επίθετα). Η γλώσσα δεν αποκαλύπτει τα συναισθήματα. Εξαιρετικά σύντομα ποιήματα. Φαινομενικά ο λόγος του είναι ψυχρός. H συγκίνηση, το συναίσθημα, ο λυρισμός υπολανθάνουν, καλύπτονται έντεχνα πίσω από μύθους και σύμβολα.
Το ιαμβικός μέτρο στη στιχουργική είναι τόσο επεξεργασμένο που συχνά είναι δύσκολο να διακριθεί. Ομοιοκαταληξία όχι σε όλα τα ποιήματα, ενίοτε χαλαρή και περιστασιακή, οι στροφές μπορεί να μην έχουν ίσο αριθμό στίχων και οι στίχοι είναι ανισοσύλλαβοι. Μερικές φορές απουσιάζει η στίξη. Άλλες όμως φορές η στίξη παίζει σημαντικό ρόλο (πχ. ειρωνεία, σκηνοθετικές οδηγίες απαγγελίας, όπως χαμήλωμα φωνής όταν έχουμε παρένθεση).

ΚΑΒΑΦΙΚΗ ΕΙΡΩΝΕΙΑ
Ο Καβάφης είναι γνωστός για την ειρωνεία του, ένα μοναδικό συνδυασμό λεκτικής και δραματικής ειρωνείας, πολλές φορές σαρκασμού που γίνεται κάποιες φορές αυτοσαρκασμός. Πλέκει μέσα στο ίδιο ποίημα διαφορετικές, πολλές φορές αντιθετικές, απόψεις, αποστασιοποιείται και αφήνει τον αναγνώστη να αποφασίσει για το σωστό ή το λάθος. Πολλές φορές οι πρωταγωνιστές των ποιημάτων του γίνονται θύματα ειρωνείας επειδή φαίνεται ότι δεν έχουν συνείδηση ούτε της ανθρώπινης μοίρας ούτε της πορείας της Ιστορίας.

ΘΕΑΤΡΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΔΡΑΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Ο δραματικός μονόλογος (το ποιητικό υποκείμενο απευθύνεται στο “εσύ”) και ο διάλογος είναι από τους κύριους αφηγηματικούς τρόπους που χρησιμοποιεί. Τα ποιήματά του χαρακτηρίζονται από θεατρικότητα. Μια σκηνοθεσία προσώπων και καταστάσεων του παρελθόντος, αντίστοιχων, ως προς το ήθος ή τη λειτουργία τους με το παρόν, στην οποία ο ποιητής επενδύει το πολιτικό και ερωτικό του όραμα. Στο έργο του δρουν πρόσωπα/ προσωπεία, όπως στο αρχαίο δράμα, στα οποία αναθέτει έναν ρόλο, τα τοποθετεί σε έναν συγκεκριμένο χώρο και χρόνο και αναδεικνύει τις συγκρούσεις, εσωτερικές ή/και εξωτερικές, καθιστώντας την ποίησή του πολυφωνική.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
ΤΑ ΠΑΡΑΘΥΡΑ αναρτημένο στο https://www.greek-language.gr/digitalResources/literature/tools/concordance/browse.html?cnd_id=9&text_id=802
μελοποίηση-ερμηνεία Ελεάνα Τσεσμελη https://youtu.be/I12YBdHkdn4
1. «μέρες βαρυές, επάνω κάτω τριγυρνώ»: ποιο σχήμα λόγου χρησιμοποιείται στον στίχο;
Ποια συναισθηματική κατάσταση εκφράζεται μέσα από αυτό;

2. Στο ποίημα αξιοποιείται η τεχνική της αντίθεσης. Να βρείτε τη βασική αντίθεση του ποιήματος.

3. Ο Καβάφης αξιοποιεί συχνά στα ποιήματά του ως σημείο στίξης τη διπλή παύλα. Να την εντοπίσετε στο ποίημα και να σχολιάσετε τη λειτουργία της.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Κ. Π. Καβάφη, Η πόλις αναρτημένο στο https://www.greek-language.gr/digitalResources/literature/tools/concordance/browse.html?cnd_id=9&text_id=650
1. Σε ποια συναισθηματική κατάσταση βρίσκεται ο ήρωας του ποιήματος και γιατί; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με λέξεις ή φράσεις από το ποίημα.
2. Ποιο είναι το κυρίαρχο κλίμα του ποιήματος και με ποιες λέξεις/φράσεις υποβάλλεται;
3. Γιατί είναι ανέφικτη η φυγή σύμφωνα με τον ποιητή; Σχολιάστε.
4. Να εντοπίσετε και να γράψετε τους στίχους όπου φαίνεται ότι ο ήρωας ανγνωρίζει την προσωπική ευθύνη του γι’ αυτά που του συμβαίνουν. Χαρακτηρίστε το ήθος του ήρωα, σε σχέση με την αποδοχή των ευθυνών του.
5. Να αναφέρετε δύο τεχνικές που χρησιμοποιεί ο Καβάφης στο πιο πάνω ποίημα και να εξηγήσετε με συντομία τη χρήση τους.
6. «Ο ήρωας του ποιήματος διακρίνεται για την αξιοπρέπειά του.» Εξηγήστε.
7. Τι συμβολίζει «η πόλις» στο ομώνυμο ποίημα του Καβάφη; Εξηγήστε.
8. Να σχολιάσετε το ρόλο των επαναλήψεων στο ποίημα.
9. Πώς διαγράφεται η σχέση του ανθρώπου με τον περιβάλλοντα χώρο στο ποίημα;
10. Το ποίημα «Η πόλις», αν και παρουσιάζει έναν «αντιήρωα», μπορεί να θεωρηθεί διδακτικό. Να στηρίξετε αυτήν την άποψη.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Αγγελοπούλου Άννα, "Χαρακτηριστικά της ποίησης του Καβάφη", αναρτημένο στο ιστολόγιο του Πρότυπου Πειραματικού Σχολείου του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης  http://piramatikoneiroland.blogspot.com/p/blog-page_02.html

Αρχείο Καβάφη http://www.kavafis.gr/

Ερωτήσεις Τράπεζας Θεμάτων

Κωστίου Κ., "Η ποίηση και η ποιητική του Καβάφη", Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα, Πανεπιστήμιο Πατρών

Μάντης Κ., "Τα χαρακτηριστικά της ποίησης του Κωνσταντίνου Καβάφη" αναρτημένο στο https://latistor.blogspot.com/2012/03/blog-post_20.html

Τα παράθυρα: αδίδακτο κείμενο από Τράπεζα Θεμάτων αναρτημένο στο https://lambrinim.wordpress.com/2015/03/25/κ-π-καβαφησ-τα-παράθυρα-αδιδακτο-κειμ/

Φωτόδεντρο, Κ. Π. Καβάφης

Jusdanis Gregory, "Πώς ο Κ.Π. Καβάφης υπερέβη την Αλεξάνδρεια και την Αθήνα, ανακάλυψε νέα μορφή ποιητικής έκφρασης και έγινε οικουμενικός ποιητής", αναρτημένο στο https://www.onassis.org/el/initiatives/cavafy-archive/he-predicted-modern-world

Ο Μίροσλαβ Χόλουμπ (1923-1998) υπήρξε ένας από τους κορυφαίους ποιητές της νεότερης τσεχικής ποίησης. Ο Ted Hughes δε τον χαρακτήρισε «έναν από τους πέντε ή έξι σπουδαιότερους ποιητές του 20ού αιώνα».
Η κλασική του παιδεία συνδυάζεται με τη γνώση των φυσικών επιστημών, της ιατρικής,της φιλοσοφίας, της ιστορίας της επιστήμης και το λαμπρό ποιητικό του ταλέντο. Στο πρόσωπο του Χόλουμπ συναντούμε τη ξεχασμένη αρχαιοελληνική αντίληψη για τη διεπιστημονικότητα και τη συνύπαρξη της τέχνης και της επιστήμης. Ο διακεκριμένος γιατρός Χόλουμπ συναντά τον ποιητή Χόλουμπ, και ο ποιητής τον φιλόσοφο Χόλουμπ: το ιατρικό λεξιλόγιο εμπλέκεται με τον ποιητικό λόγο, η λογική με το συναίσθημα, το σκεπτικισμό και την ειρωνεία,η συστηματικότητα, η έρευνα και η επιστημονική πειθαρχία με την άρνηση να ακολουθήσει στεγανά και να υποταχθεί στους ισοπεδωτικούς μηχανισμούς του καθεστώτος.
Μια άλλη πτυχή της ποίησης του Χόλουμπ είναι ο πολιτικός της χαρακτήρας. Βίωσε από πρώτο χέρι, αρχικά, τον αυταρχισμό του ναζισμού και εν συνεχεία την ανελευθερία της σταλινικής εκδοχής του σοσιαλισμού. Λόγω της άρνησής του να εγγραφεί μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος, αλλά και του οχληρού για το καθεστώς έργου του, έζησε ως πολίτης δεύτερης κατηγορίας: του αφαιρέθηκε για χρόνια η δυνατότητα να ταξιδέψει στο εξωτερικό, απολύθηκε από τη θέση του στην Ακαδημία, ενώ για περισσότερο από μια δεκαετία (από το 1971 έως το 1982) δεν του επιτρεπόταν να εκδώσει κείμενά του. Εξαιτίας αυτών, συχνά η ποίησή του λειτουργεί ως φορέας πολιτικών μηνυμάτων, συνήθως με τρόπο υπαινικτικό, καταφεύγοντας σε μοτίβα δανεισμένα από τη μυθολογία και την Ιστορία, προκειμένου να συνομιλήσει κριτικά με την εποχή της.

Η πόρτα, Μίροσλαβ Χόλουμπ
Πήγαινε κι άνοιξε την πόρτα.
Μπορεί απ’ έξω εκεί να στέκει
ένα δέντρο, ένα δάσος,
ένας κήπος
ή μια πόλη μαγική.

Πήγαινε κι άνοιξε την πόρτα.
Μπορεί να είναι το σκυλί που ψαχουλεύει.
Μπορεί να δεις κάποια μορφή,
ή ένα μάτι,
ή την εικόνα
μιας εικόνας.

Πήγαινε κι άνοιξε την πόρτα.
Αν είναι η καταχνιά
θα καθαρίσει.
Πήγαινε κι άνοιξε την πόρτα.
Κι αν είναι μόνο η σκοτεινιά
που θορυβεί
κι αν είναι μόνο κούφιος άνεμος
κι αν
τίποτα
δεν είναι
έξω εκεί,
πήγαινε κι άνοιξε την πόρτα.
Τουλάχιστον
θα γίνει
κάποιο
ρεύμα.
μτφρ. Σπύρος Τσακνιάς

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
Ι. Στοιχεία που αφορούν στο συγγραφέα, λογοτεχνικό περιβάλλον και λοιπά γραµµατολογικά στοιχεία
1. Ο συµβολισµός, η υπερρεαλιστική εικονοποιΐα, η πεζολογία µε παράλληλα λυρικά στοιχεία θεωρούνται γνωρίσµατα της ποίησης του Χόλουµπ. Μπορείτε να τα επισηµάνετε στο συγκεκριµένο ποίηµα;
2. Η ποιητική ευαισθησία και η ιδιότυπη ειρωνική διάθεση θεωρούνται χαρακτηριστικά του τρόπου γραφής του Χόλουµπ. Ποια σηµεία του κειµένου πιστεύετε ότι επαληθεύουν καλύτερα αυτή την άποψη;
ΙΙ. ∆οµή του κειµένου
1. Πώς συνδέεται, κατά τη γνώµη σας, ο τίτλος του ποιήµατος µε το περιεχόµενό του;
2. Ποια είναι η αρχιτεκτονική διάρθρωση του ποιήµατος;
3. Πού στοχεύει η επανάληψη της φράσης «Πήγαινε κι άνοιξε την πόρτα»;
4. Ποια θέση έχει η τελευταία στροφή του ποιήµατος; Πώς συνδέεται µε την επαναλαµβανόµενη φράση: «Πήγαινε κι άνοιξε την πόρτα»;
5. Το ποίηµα διακρίνεται από απλό, λιτό και αντιποιητικό τόνο: ποιες λέξεις, φράσεις ή στίχοι δηµιουργούν περισσότερο αυτή την εντύπωση;
6. Σύµφωνα µε το εισαγωγικό σηµείωµα του βιβλίου σας «ο ποιητής νιώθει να υπάρχει µια διάσταση ανάµεσα στην ανθρώπινη επιθυµία και στην ανθρώπινη πραγµατικότητα». Πώς επαληθεύεται αυτή η άποψη µέσα από το συγκεκριµένο ποίηµα;
7. Το ποίηµα βασίζεται στην αντίθεση: κατάφαση (αποδοχή) - άρνηση της ζωής. Να εντοπίσετε τα σηµεία που µεταδίδουν αυτό το αίσθηµα.
ΙΙΙ. Σχολιασµός ή σύντοµη ανάπτυξη χωρίων του κειµένου:
1. Ποιο είναι το περιεχόµενο της ποιητικής αφήγησης στην «Πόρτα»;
2. Ποιο είναι το θεµατικό κέντρο του ποιήµατος;
3. Σε ποιον απευθύνονται, κατά τη γνώµη σας, οι προτροπές του ποιήµατος;
4. Ποιες είναι οι εικόνες που µπορεί να αντικρίσει κανείς ανοίγοντας την πόρτα σύµφωνα µε το ποίηµα και ποια συναισθήµατα σάς υποβάλλουν;
5. «Πήγαινε κι άνοιξε την πόρτα». Να σχολιάσετε το στίχο, εξετάζοντας τη συνεχή χρήση των προστακτικών.
6. «Αν είναι η καταχνιά θα καθαρίσει»: Να σχολιάσετε την αισιόδοξη διάθεση του στίχου σε σχέση µε τη θέση του στο ποίηµα.
7. «Κι αν τίποτα δεν είναι έξω εκεί….. πόρτα». Να αναπτύξετε το νόηµα των στίχων.
8. «Τουλάχιστο θα γίνει κάποιο ρεύµα». Πώς αντιλαµβάνεστε τον τελευταίο στίχο του ποιήµατος;
9. Ποια είναι η λειτουργία των υποθέσεων πάνω στις οποίες έχει δοµηθεί το ποίηµα;
10. Πιστεύετε ότι «Η Πόρτα» είναι αισιόδοξο ή απαισιόδοξο ποίηµα; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
11. Πιστεύετε ότι το νόηµα του ποιήµατος είναι και σήµερα επίκαιρο; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.

IV. Σύγκριση με το ποίημα του Κ.Π. Καβάφη "Τα παράθυρα"
Σ’ αυτές τες σκοτεινές κάμαρες, που περνώ
μέρες βαρυές, επάνω κάτω τριγυρνώ
για νάβρω τα παράθυρα.— Όταν ανοίξει
ένα παράθυρο θάναι παρηγορία.—
Μα τα παράθυρα δεν βρίσκονται, ή δεν μπορώ
να τάβρω. Και καλλίτερα ίσως να μην τα βρω.
Ίσως το φως θάναι μια νέα τυραννία.
Ποιος ξέρει τι καινούρια πράγματα θα δείξει.

Αφού µελετήσετε το ποίηµα του Κ. Καβάφη: «Τα Παράθυρα»
α) να ερευνήσετε τη λειτουργία του συµβόλου «παράθυρα» και του συμβόλου "πόρτα"
β) Σε ποιο πρόσωπο είναι τα ρήματα κάθε ποιήματος; Τι επιτυγχάνεται μ' αυτό;
γ) Ποια ατμόσφαιρα κυριαρχεί στο κάθε ποίημα και με ποιες λέξεις ή φράσεις υποβάλλεται;

What Are They Looking At? https://mimisawhney.com/category/culture/art/

our backs
tell stories'
no books have 
the spine to 
carry 
Rupi Kaur

ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑΤΑ ΣΥΝΘΕΤΙΚΩΝ - ∆ΗΜΙΟΥΡΓΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ
Πολλοί ζωγράφοι συνήθιζαν στις απεικονίσεις εξωτερικού χώρου να προβάλλουν και τον εσωτερικό χώρο µέσα σε πλαίσια πόρτας ή παραθύρου (ή και αντίστροφα). Να βρείτε εικόνες µερικών τέτοιων έργων και να τις παρουσιάσετε στην τάξη σχολιάζοντας τα θέµατα που απεικονίζουν.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ αναρτημένες στο http://www.kee.gr/attachments/file/2082.pdf
ΖΜΠΙΓΚΝΙΕΒ ΧΕΡΜΠΕΡΤ – ΜΙΡΟΣΛΑΒ ΧΟΛΟΥΠ: ΔΥΟ ΕΥΡΩΠΑΙΟΙ ΠΟΙΗΤΕΣ, εκδ. Παρασκήνιο, 2001 αναρτημένο στο https://www.catisart.gr/miroslav-xoloump-miroslav-holub/
Νάκη Στέλλα, "Η Ευρωπαϊκή Λογοτεχνία στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση: Μια διδακτική πρόκληση", στον τόμο: Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση, επιμ. Γεώργιος Ι. Σπανός - Ευαγγελία Φρυδάκη, Αθήνα, Ίδρυμα Γουλανδρή-Χορν, 2001, σσ. 89-119 αναρτημένο στο http://www.komvos.edu.gr/diaglossiki/methodology/Didaskalia_Eyropaikhs/Naki_1.htm
Σιαφάκα Ιφιγένεια, Κριτικό Σχόλιο αναρτημένο στο https://ifigeneiasiafaka.com/2012/12/19/m%CE%AF%CF%81%CE%BF%CF%83%CE%BB%CE%B1%CE%B2-%CF%87%CF%8C%CE%BB%CE%BF%CF%85%CE%BC%CF%80/

https://youtu.be/q0xZicpJvKs

Ήταν Φαναριώτης Kωνσταντινουπολίτης στην καταγωγή. Γεννήθηκε και έζησε στην Aλεξάνδρεια της Aιγύπτου (1863 - 1933). Eκφράζει το πνεύμα του κοσμοπολιτισμού και του οικουμενισμού της ελληνικής Διασποράς. Η κοσμοπολίτικη διάσταση της ποίησής του συνδέεται επίσης και με την εποχή ανάδυσης του ευρωπαϊκού μοντερνισμού, κατά την οποία εμφανίζονται ο Τζόζεφ Κόνραντ, ο Τόμας Μαν και ο Έντουαρντ Φόρστερ, ο οποίος θα γίνει προσωπικός φίλος του Κ. Π. Καβάφη και θα προσπαθήσει να προωθήσει την καβαφική ποίηση στον αγγλόφωνο λογοτεχνικό κόσμο.

Σήμερα η ποίησή του όχι μόνο έχει επικρατήσει στην Ελλάδα, αλλά και κατέλαβε μία εξέχουσα θέση παγκοσμίως, ύστερα από τις μεταφράσεις των ποιημάτων του αρχικά στα γαλλικά, αγγλικά, γερμανικά και κατόπιν σε πολλές άλλες γλώσσες. Έγραψε μόνον 154 (αναγνωρισμένα) ποιήματα, όμως κατάφερε να γίνει ένας από τους πιο σημαντικούς ποιητές του 20ού αιώνα παγκοσμίως. Δεν δημοσίευσε ποτέ σε ένα βιβλίο τα ποιήματά του, αλλά τα έστελνε όπου εκείνος θεωρούσε σκόπιμο. Παρά την «εσωστρεφή» του πρακτική, έγινε γρήγορα γνωστός και προκάλεσε αντιφατικές εκτιμήσεις της κριτικής. Η δυναμική της ποίησής του αποδεικνύεται και από τους δύο τόμους καβαφογενών ποιημάτων (ποιημάτων που συνομιλούν με ποιήματά του ή γράφονται πάνω σε δικά του θέματα), ελληνικών και ξένων. Κάθε χρόνο γράφονται νέες μελέτες για το έργο του, καθώς κάθε καινούργια γενιά καθρεφτίζεται στα ποιήματά του και ακονίζει τη δική της ευαισθησία πάνω τους. Ο ίδιος έλεγε πως είναι ποιητής των μελλοντικών γενεών, θεωρώντας την εποχή του ανεπαρκή για να συλλάβει την περίπλοκη ειρωνεία του. Η αίσθηση της Ιστορίας διατρέχει τα περισσότερα ποιήματά του. Γράφει κάπου: «Δουλεύουμε εναρέτως για τους κατοπινούς».
O Kαβάφης είναι ένας μοναδικά πρωτότυπος ποιητής. Aποτελεί ξεχωριστή ιδιότυπη περίπτωση της νεοελληνικής ποίησης. Η ποιητική του έκφραση που είναι πιο κοντά στη σύγχρονη αντίληψη της ποιητικής έκφρασης. Δεν εντάσσεται σε σχολές και ομαδοποιήσεις ποιητών της εποχής του.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ: https://forms.gle/SWVmTYoZPTCACGPBA

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΠΟΙΗΜΑΤΩΝ
Ο ίδιος τα χώριζε σε τρεις κατηγορίες: α) διδακτικά ή φιλοσοφικά, β) ιστορικά και γ) αισθησιακά-ερωτικά ποιήματα. Η ποίησή του είναι συχνά φορέας ηθικών μηνυμάτων και συμβουλών για την ενδεδειγμένη στάση ζωής, κάτι που θα μπορούσε να αναιρέσει την ποιητικότητα του έργου του, αν ο ποιητής δε φρόντιζε να συγκαλύψει το διδακτισμό αυτό με μια εμπνευσμένη αξιοποίηση της ιστορίας και των αρχαιοελληνικών μύθων.
Παραδείγμα διδακτικού/φιλοσοφικού ποιήματος
Το πρώτο σκαλί
Εις τον Θεόκριτο παραπονιούνταν
μιά μέρα ο νέος ποιητής Ευμένης·
«Τώρα δυό χρόνια πέρασαν που γράφω
κ' ένα ειδύλιο* έκαμα μονάχα.
Το μόνον άρτιόν μου έργον είναι.
Αλλοίμονον, είν' υψηλή το βλέπω,
πολύ υψηλή της Ποιήσεως η σκάλα·
και απ' το σκαλί το πρώτο εδώ που είμαι
ποτέ δεν θ' αναιβώ ο δυστυχισμένος».
Ειπ' ο Θεόκριτος· «Αυτά τα λόγια
ανάρμοστα και βλασφημίες είναι.
Κι αν είσαι στο σκαλί το πρώτο, πρέπει
νάσαι υπερήφανος κ' ευτυχισμένος.
Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι·
τόσο που έκαμες, μεγάλη δόξα.
Κι αυτό ακόμη το σκαλί το πρώτο
πολύ από τον κοινό τον κόσμο απέχει.
Εις το σκαλί για να πατήσεις τούτο
πρέπει με το δικαίωμά σου νάσαι
πολίτης εις των ιδεών την πόλι.
Και δύσκολο στην πόλι εκείνην είναι
και σπάνιο να σε πολιτογραφήσουν.
Στην αγορά της βρίσκεις Νομοθέτας
που δεν γελά κανένας τυχοδιώκτης.
Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι·
τόσο που έκαμες, μεγάλη δόξα».

Ειδύλλιο λέγεται το μικρό ποίημα, το οποίο έχει ως θέμα κυρίως τον έρωτα στην αγροτική ή ποιμενική ζωή.^[1] Το ειδύλλιο ανήκει στη βουκολική ποίηση και αποτελεί το ένα από τα δύο είδη ποιημάτων της.^[2] Επίσης, στην αρχαιότητα ειδύλλια λέγονταν και τα ποιήματα που έχουν μικρή έκταση σε στίχους, σε αντίθεση με τα μεγάλα ποιήματα^{[Σημ 1]}, χωρίς την έννοια του βουκολικού ποιήματος που απέκτησαν μεταγενέστερα. (πηγή: Βικιπαίδεια)

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 

1. Ποια είναι τα πρόσωπα που συνδιαλέγονται;

2. Ποιοι είναι οι κειμενικοί δείκτες που ενισχύουν την άποψη ότι η ποίηση του Καβάφη διαπνέεται από δραματικότητα/θεατρικότητα;

3. Ποια "καλλιτεχνικά θέματα" θέτει το παραπάνω ποιήμα (ποίημα ποιητικής);

Οι "κλίμακες" στην τέχνη:

1. https://weburbanist.com/2010/09/27/stairs-to-nowhere-15-works-of-surreal-staircase-sculpture/

2. https://www.1st-art-gallery.com/Architecture/Staircases.html

3. Led Zeppelin, Stairway to Heaven (live 1975)

Σε άλλα ποιήματα, το ποιητικό υποκείμενο στέκεται με στωικότητα και ειρωνεία μπροστά στην ανθρώπινη φύση και αποκαλύπτει τις αδυναμίες της. O αναγνώστης του Καβάφη έρχεται αντιμέτωπος με κάποια μελανά σημεία της ύπαρξής του κι έτσι έχει τη δυνατότητα να αναζητήσει ο ίδιος τη λύση τους, στο βαθμό που αντέχει να έρθει αντιμέτωπος με τους ‘‘δαίμονές του’’, όπως για παράδειγμα στο ποίημα "Τα παράθυρα":
Σ’ αυτές τες σκοτεινές κάμαρες, που περνώ
μέρες βαρυές, επάνω κάτω τριγυρνώ
για νάβρω τα παράθυρα.— Όταν ανοίξει
ένα παράθυρο θάναι παρηγορία.—
Μα τα παράθυρα δεν βρίσκονται, ή δεν μπορώ
να τάβρω. Και καλλίτερα ίσως να μην τα βρω.
Ίσως το φως θάναι μια νέα τυραννία.
Ποιος ξέρει τι καινούρια πράγματα θα δείξει.

Η έννοια του αμετάκλητου και της μοίρας
Πόσες φορές δεν αισθανόμαστε ότι εγκλωβιζόμαστε άθελά μας σε μία κατάσταση; Μια κατάσταση που μας επιβάλλουν οι γύρω μας και συχνά νιώθουμε ανήμποροι να την υπερβούμε. Παράδειγμα το ποίημα "Τείχη"
Χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώ
μεγάλα κ’ υψηλά τριγύρω μου έκτισαν τείχη.

Και κάθομαι και απελπίζομαι τώρα εδώ.
Άλλο δεν σκέπτομαι: τον νουν μου τρώγει αυτή η τύχη·

διότι πράγματα πολλά έξω να κάμω είχον.
A όταν έκτιζαν τα τείχη πώς να μην προσέξω.

Aλλά δεν άκουσα ποτέ κρότον κτιστών ή ήχον.
Aνεπαισθήτως μ’ έκλεισαν από τον κόσμον έξω.

Το μεγαλείο της ατομικής προσπάθειας
Από την άλλη πλευρά, στην αναζήτηση της σωτηρίας της ψυχής καμία μοίρα και κανένας εξωτερικός παράγοντας δεν έχουν θέση, όταν υπάρχει αυτογνωσία και πίστη στον αγώνα για τη ζωή. Παράδειγμα από το ποίημα "Ιθάκη":
Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,
τον θυμωμένο Ποσειδώνα μη φοβάσαι,
τέτοια στον δρόμο σου ποτέ σου δεν θα βρεις,
αν μέν' η σκέψις σου υψηλή, αν εκλεκτή
συγκίνησις το πνεύμα και το σώμα σου αγγίζει.
Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,
τον άγριο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις,
αν δεν τους κουβανείς μες στην ψυχή σου,
αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εμπρός σου.

Η αρετή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας
Στον αντίποδα της αλαζονείας ο ποιητής προτάσσει την αξιοπρέπεια. Πρόκειται για την αρετή που προκύπτει από την ειλικρινή αντιμετώπιση των προβληματικών καταστάσεων. Με άλλα λόγια, είναι η κάθε στιγμή που κάποιος στέκεται αντιμέτωπος με τους φόβους του και επιλέγει τον τρόπο που θα τους αντιμετωπίσει ακόμα κι αν γίνει με ψυχικά επώδυνο τρόπο. Παράδειγμα το ποίημα "Όσο μπορείς":

Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις,
τούτο προσπάθησε τουλάχιστον
όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις
μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου,
μες στες πολλές κινήσεις κι ομιλίες.

Μην την εξευτελίζεις πηαίνοντάς την,
γυρίζοντας συχνά κι εκθέτοντάς την
στων σχέσεων και των συναναστροφών
την καθημερινήν ανοησία,
ως που να γίνει σα μια ξένη φορτική.

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΚΑΒΑΦΗ
Η συμβολική χρήση των αρχαίων μύθων και ιστορικών προσώπων είναι από τα κύρια χαρακτηριστικά του έργου του. Σε πολλά ποιήματα αντλεί τα θέματά του από την ιστορία. H αγαπημένη του ιστορική περίοδος είναι κυρίως η Eλληνιστική (Aλεξανδρινή και Mεταλεξανδρινή) Περίοδος και η Περίοδος της Ρωμαϊκής κυριαρχίας στην Ανατολή (Πτολεμαίοι, Σέλευκοι, Kαίσαρ, Aντώνιος), οι τελευταίοι αιώνες του αρχαίου κόσμου. Εμπνέεται επίσης, αλλά πολύ λιγότερο, από την ελληνική μυθολογία, την κλασική αρχαιότητα και το Bυζάντιο.

ΓΛΩΣΣΑ, ΥΦΟΣ, ΣΤΙΧΟΥΡΧΙΚΗ
Η γλώσσα και η στιχουργική μορφή των ποιημάτων του Καβάφη ήταν ιδιόρρυθμες και πρωτοποριακές για την εποχή. Η γλώσσα του είναι συχνά μείγμα καθαρεύουσας και δημοτικής, με ιδιωματικά στοιχεία της Κωνσταντινούπολης, ουδέτερη, σχεδόν πεζολογική, μακριά από τις ποιητικές συμβάσεις της εποχής. Ο λόγος του λιτός, με ελάχιστα επίθετα (όσα υπάρχουν έχουν πάντα ιδιαίτερη σημασία, δεν είναι ποτέ συμβατικά, κοσμητικά επίθετα). Η γλώσσα δεν αποκαλύπτει τα συναισθήματα. Εξαιρετικά σύντομα ποιήματα. Φαινομενικά ο λόγος του είναι ψυχρός. H συγκίνηση, το συναίσθημα, ο λυρισμός υπολανθάνουν, καλύπτονται έντεχνα πίσω από μύθους και σύμβολα.
Το ιαμβικός μέτρο στη στιχουργική είναι τόσο επεξεργασμένο που συχνά είναι δύσκολο να διακριθεί. Ομοιοκαταληξία όχι σε όλα τα ποιήματα, ενίοτε χαλαρή και περιστασιακή, οι στροφές μπορεί να μην έχουν ίσο αριθμό στίχων και οι στίχοι είναι ανισοσύλλαβοι. Μερικές φορές απουσιάζει η στίξη. Άλλες όμως φορές η στίξη παίζει σημαντικό ρόλο (πχ. ειρωνεία, σκηνοθετικές οδηγίες απαγγελίας, όπως χαμήλωμα φωνής όταν έχουμε παρένθεση).

ΚΑΒΑΦΙΚΗ ΕΙΡΩΝΕΙΑ
Ο Καβάφης είναι γνωστός για την ειρωνεία του, ένα μοναδικό συνδυασμό λεκτικής και δραματικής ειρωνείας, πολλές φορές σαρκασμού που γίνεται κάποιες φορές αυτοσαρκασμός. Πλέκει μέσα στο ίδιο ποίημα διαφορετικές, πολλές φορές αντιθετικές, απόψεις, αποστασιοποιείται και αφήνει τον αναγνώστη να αποφασίσει για το σωστό ή το λάθος. Πολλές φορές οι πρωταγωνιστές των ποιημάτων του γίνονται θύματα ειρωνείας επειδή φαίνεται ότι δεν έχουν συνείδηση ούτε της ανθρώπινης μοίρας ούτε της πορείας της Ιστορίας.

ΘΕΑΤΡΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΔΡΑΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Ο δραματικός μονόλογος (το ποιητικό υποκείμενο απευθύνεται στο “εσύ”) και ο διάλογος είναι από τους κύριους αφηγηματικούς τρόπους που χρησιμοποιεί. Τα ποιήματά του χαρακτηρίζονται από θεατρικότητα. Μια σκηνοθεσία προσώπων και καταστάσεων του παρελθόντος, αντίστοιχων, ως προς το ήθος ή τη λειτουργία τους με το παρόν, στην οποία ο ποιητής επενδύει το πολιτικό ή ερωτικό του όραμα. Στο έργο του δρουν πρόσωπα/ προσωπεία, όπως στο αρχαίο δράμα, στα οποία αναθέτει έναν ρόλο, τα τοποθετεί σε έναν συγκεκριμένο χώρο και χρόνο και αναδεικνύει τις συγκρούσεις, εσωτερικές ή/και εξωτερικές, καθιστώντας την ποίησή του πολυφωνική.
Παράδειγμα από το ποίημα "Περιμένοντας του βαρβάρους"
- Τι περιμένουμε στην αγορά συναθροισμένοι;
Είναι οι βάρβαροι να φθάσουν σήμερα.
- Γιατί μέσα στην Σύγκλητο μια τέτοια απραξία;
Τι κάθοντ' οι Συγκλητικοί και δεν νομοθετούνε;
Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα.
Τι νόμους πια θα κάμουν οι Συγκλητικοί;
Οι βάρβαροι σαν έλθουν θα νομοθετήσουν.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ για το ποίημα "Τα Παράθυρα" αναρτημένο στο https://www.greek-language.gr/digitalResources/literature/tools/concordance/browse.html?cnd_id=9&text_id=802
μελοποίηση-ερμηνεία Ελεάνα Τσεσμελη https://youtu.be/I12YBdHkdn4
1. «μέρες βαρυές, επάνω κάτω τριγυρνώ»: ποιο σχήμα λόγου χρησιμοποιείται στον στίχο;
Ποια συναισθηματική κατάσταση εκφράζεται μέσα από αυτό;
2. Στο ποίημα αξιοποιείται η τεχνική της αντίθεσης. Να βρείτε τη βασική αντίθεση του ποιήματος.
3. Ο Καβάφης αξιοποιεί συχνά στα ποιήματά του ως σημείο στίξης τη διπλή παύλα. Να την εντοπίσετε στο ποίημα και να σχολιάσετε τη λειτουργία της.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ για το ποίημα "Η πόλις" αναρτημένο στο https://www.greek-language.gr/digitalResources/literature/tools/concordance/browse.html?cnd_id=9&text_id=650
1. Σε ποια συναισθηματική κατάσταση βρίσκεται ο ήρωας του ποιήματος και γιατί; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με λέξεις ή φράσεις από το ποίημα.
2. Ποιο είναι το κυρίαρχο κλίμα του ποιήματος και με ποιες λέξεις/φράσεις υποβάλλεται;
3. Γιατί είναι ανέφικτη η φυγή σύμφωνα με τον ποιητή; Σχολιάστε.
4. Να εντοπίσετε και να γράψετε τους στίχους όπου φαίνεται ότι ο ήρωας ανγνωρίζει την προσωπική ευθύνη του γι’ αυτά που του συμβαίνουν. Χαρακτηρίστε το ήθος του ήρωα, σε σχέση με την αποδοχή των ευθυνών του.
5. Να αναφέρετε δύο τεχνικές που χρησιμοποιεί ο Καβάφης στο πιο πάνω ποίημα και να εξηγήσετε με συντομία τη χρήση τους.
6. «Ο ήρωας του ποιήματος διακρίνεται για την αξιοπρέπειά του.» Εξηγήστε.
7. Τι συμβολίζει «η πόλις» στο ομώνυμο ποίημα του Καβάφη; Εξηγήστε.
8. Να σχολιάσετε το ρόλο των επαναλήψεων στο ποίημα.
9. Πώς διαγράφεται η σχέση του ανθρώπου με τον περιβάλλοντα χώρο στο ποίημα;
10. Το ποίημα «Η πόλις», αν και παρουσιάζει έναν «αντιήρωα», μπορεί να θεωρηθεί διδακτικό. Να στηρίξετε αυτήν την άποψη.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Αγγελοπούλου Άννα, "Χαρακτηριστικά της ποίησης του Καβάφη", αναρτημένο στο ιστολόγιο του Πρότυπου Πειραματικού Σχολείου του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης http://piramatikoneiroland.blogspot.com/p/blog-page_02.html
Αρχείο Καβάφη http://www.kavafis.gr/
Ερωτήσεις Τράπεζας Θεμάτων
Κωστίου Κ., "Η ποίηση και η ποιητική του Καβάφη", Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα, Πανεπιστήμιο Πατρών αναρτημένο στο https://eclass.upatras.gr/modules/document/file.php/LIT1871/ΑΝΟΙΧΤΟ%20ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ%20ΜΑΘΗΜΑ/Ενότητα%201.pdf
Μάντης Κ., "Τα χαρακτηριστικά της ποίησης του Κωνσταντίνου Καβάφη" αναρτημένο στο https://latistor.blogspot.com/2012/03/blog-post_20.html
Παπαδοπεράκη Ασπ., Ο Επικούρειος Ποιητής Κ.Π. Καβάφης, Εκδόσεις Σήμα.
Πλιάτσκα Όλαγα, Φιλοσοφικά Ποιήματα του Καβαφικού Κανόνα, μεταπτυχιακή εργασία αναρτημένη στο http://ikee.lib.auth.gr/record/299668/files/GRI-2018-22506.pdf
Τα παράθυρα: αδίδακτο κείμενο από Τράπεζα Θεμάτων αναρτημένο στο https://lambrinim.wordpress.com/2015/03/25/κ-π-καβαφησ-τα-παράθυρα-αδιδακτο-κειμ/
Τσάκου Ευφρορσύνη, "Ο φιλοσοφικός Καβάφης", αναρτημένο στο https://artic.gr/o-filosofikos-kavafis/
Φάκελος Υλικού, Λογοτεχνία Γ' Λυκείου
Φωτόδεντρο, "Καβάφης Κωνσταντίνος", αναρτημένο στο http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-aggregatedcontent-8526-6332
Ψάχου Μαρία, "Ο Καβάφης και η ποίηση της γενιάς του 70", εφ. Αυγή , αναρτημένο στο https://www.avgi.gr/tehnes/53650_o-kabafis-kai-i-poiisi-tis-genias-toy-70
Jusdanis Gregory, "Πώς ο Κ.Π. Καβάφης υπερέβη την Αλεξάνδρεια και την Αθήνα, ανακάλυψε νέα μορφή ποιητικής έκφρασης και έγινε οικουμενικός ποιητής", αναρτημένο στο https://www.onassis.org/el/initiatives/cavafy-archive/he-predicted-modern-world

Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής  

https://forms.gle/nEeQbuTLahRE87wJ6

Μελοποίηση Μ. Θεοδωράκη 

Μελοποίηση: Κ.Κάλλιας 

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Σε ποια συναισθηματική κατάσταση βρίσκεται ο ήρωας του ποιήματος και γιατί; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με λέξεις ή φράσεις από το ποίημα.
2. Ποιο είναι το κυρίαρχο κλίμα του ποιήματος και με ποιες λέξεις/φράσεις υποβάλλεται;
3. Γιατί είναι ανέφικτη η φυγή σύμφωνα με τον ποιητή; Σχολιάστε.
4. Να εντοπίσετε και να γράψετε τους στίχους όπου φαίνεται ότι ο ήρωας ανγνωρίζει την προσωπική ευθύνη του γι’ αυτά που του συμβαίνουν. Χαρακτηρίστε το ήθος του ήρωα, σε σχέση με την αποδοχή των ευθυνών του.
5. Να αναφέρετε δύο τεχνικές που χρησιμοποιεί ο Καβάφης στο πιο πάνω ποίημα και να εξηγήσετε με συντομία τη χρήση τους.
6. «Ο ήρωας του ποιήματος διακρίνεται για την αξιοπρέπειά του.» Εξηγήστε.
7. Τι συμβολίζει «η πόλις» στο ομώνυμο ποίημα του Καβάφη; Εξηγήστε.
8. Να σχολιάσετε το ρόλο των επαναλήψεων στο ποίημα.
9. Πώς διαγράφεται η σχέση του ανθρώπου με τον περιβάλλοντα χώρο στο ποίημα;
10. Το ποίημα «Η πόλις», αν και παρουσιάζει έναν «αντιήρωα», μπορεί να θεωρηθεί διδακτικό.Να στηρίξετε αυτήν την άποψη.

ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ

(1956). Εργάζεται στο θέατρο. Γράφει λόγια για τραγούδια. Έτσι συστήνεται ο ίδιος. Τα κείμενά του διαβάζονται και σαν «μια ιδιότυπη αυτοβιογραφία, αφού η παράδοση, η καταγωγή, ο πατέρας και η μάνα, η πατρίδα είναι σαν θεμέλιοι λίθοι σε ό,τι αναπτύσσεται με τα απλά υλικά των καθημερινών λέξεων». Διακρίνετε κάτι από τα παραπάνω στα κείμενά του;
Για το έργο του βλ. https://biblionet.gr/προσωπο/?personid=19192

ΚΕΙΜΕΝΟ

Όταν θέλεις να φύγεις, να ταξιδέψεις, δεν κρατιέσαι, δεν κλειδώνεσαι όσο κι αν σου κρύβουν τα κλειδιά, όσο κι αν σε περιορίζουν, βρίσκεις το παλιό μακρυμούρικο λεωφορείο που έχει φάει τα παπούτσια του στη διαδρομή Τρίπολη-Άργος, ξεχασμένο σε ένα οικόπεδο να σαπίζει, χτενίζεσαι, στολίζεσαι στους σπασμένους καθρέφτες του, παίρνεις στα χέρια σου το σκουριασμένο τιμόνι, πετάς στην τσάντα ένα ζευγάρι φτερά μαζί με ένα πορτοκάλι και ανοίγεσαι στους μεγάλους δρόμους.
Όσο και αν φωνάζουν τρέχοντας πίσω σου, δεν πρόκειται να γυρίσεις να τους ακούσεις, δεν θα σταματήσεις, έχεις ξεκινήσει χρόνια τώρα, φεύγεις, έφυγες. Πέταξε το πουλάκι, είναι αργά πια.
Το ξέρεις, το έμαθες, πέρασμα είναι, δεν γονατίζεις, δεν την πιστεύεις τη ζωή αυτή, εσύ θέλεις να ζήσεις, να ταξιδέψεις, να ξοδέψεις, δεν αγαπάς τους ρακοσυλλέκτες που τους βρίσκουν νεκρούς πάνω σε ένα παραγεμισμένο στρώμα με χιλιάδες χαρτονομίσματα, δεν χτίζεις εκκλησίες, γιατί ο Θεός ο δικός σου είναι παντού, δεν ανάβεις κερί, καίγεσαι σαν το κερί, φωτίζεις, δεν φωτίζεσαι, δεν προσεύχεσαι κάπου, δεν κρατάς, δεν δεσμεύεις θέση διπλή δίπλα σου. Έχεις δρόμο, έχεις διαδρομή. Φεύγεις.
Και όταν ξεχνιέσαι και αφήνεις ανοιχτά –γιατί άνθρωπος είσαι και το κάνεις– έρχονται, βρίσκουν την ευκαιρία τα πουλιά τα μαύρα, τα λευκά, οι ενοχές, οι τύψεις, οι αδυναμίες, οι παραλείψεις, οι συμπάθειες, τα αισθήματα, οι φιλοδοξίες, τα λάθη, τα πάθη, οι αγάπες και σε βάζουν στη μέση, σε σημαδεύουν με το σίδερο, σε στήνουν στα πέντε βήματα. Και εκεί, λίγο πριν κλείσεις τα μάτια και χαθείς οριστικά, έρχεται, φτάνει, ξυπνάει το σώμα, το κορμί, παίρνει στα χέρια του
την τύχη του, σε περνάει απέναντι και σου δείχνει επιτέλους το μέρος όπου ανήκεις πάνω σ’ αυτή τη γη.

[Γκόνης 2017: 36 -37]

ΘΕΜΑ  Ερμηνευτικό σχόλιο (150 - 200 λέξεις)
Να παρουσιάσετε το κύριο, κατά τη γνώμη σας, θέμα του αποσπάσματος. Να εκφράσετε τα
συναισθήματα και τις σκέψεις που σας δημιουργεί.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΜΑΘΗΤΩΝ

Το θέμα του κειμένου έχει να κάνει με ένα ταξίδι στο οποίο καλουμαστε να κάνουμε σε συγκεκριμένο τόπο,με συγκεκριμένο τρόπο και με την ανάλογη διάθεση ειδικότερα της απόλυτης ελευθερίας.Μεσα σε ένα μικρό σύντομο διάστημα πρέπει να βιώσουμε όλα όσα μας προσφέρει απλόχερα η ζωή με προτεραιότητα ότι είναι πιο αναγκαίο για την ανθρώπινη ύπαρξη,παλεύοντας με τα συναισθήματα και με την σκέψη ότι όλα αυτά τα οποία αναφέρονται είναι οι απαραίτητες προϋποθέσεις για έναν φυσιολογικό άνθρωπο.

Δημήτρης Χατζής (1913-1981) 

Γεννήθηκε στα Γιάννενα. Φοιτητής ακόμα της Νομικής εξορίστηκε από τη δικτατορία του Μεταξά. Στην Κατοχή πήρε μέρος στην αντίσταση. Έζησε πολλά χρόνια (1949-1974) ως πολιτικός πρόσφυγας στην Ουγγαρία και στο Ανατολικό Βερολίνο. Συμπλήρωσε τις νομικές σπουδές του με φιλολογικές σπουδές στο Πανεπιστήμιο Χούμπολτ. Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους πεζογράφους της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς. Χωρίς ριζοσπαστικούς νεοτερισμούς στη γραφή, καλλιεργεί τη ρεαλιστική αφήγηση, χρησιμοποιώντας όμως μια γλώσσα πολυ δραστική. Συμπάσχει με τους ήρωές του, που η μοίρα τους παρουσιάζεται να είναι στενά δεμένη με τις κοινωνικές συνθήκες ή τις κοινωνικές ανακατατάξεις. Έργα: Η φωτιά, μυθιστόρημα (1946), Το τέλος της μικρής μας πόλης, διηγήματα (1963), Ανυπεράσπιστοι, διηγήματα (1966), Το διπλό βιβλίο, μυθιστόρημα (1976), Σπουδές, διηγήματα (1976), Θητεία, αγωνιστικά κείμενα 1940-1950 (1979), Γλώσσα και πολιτική, μελετήματα (1975). Ένα χρόνο πριν πεθάνει είχε αρχίσει να εκδίδει το λογοτεχνικό περιοδικό Πρίσμα.

[…] Η λέξη […] για μια τέτοια τεχνική σαν αυτή που ακολούθησα, δουλεύει με την αντίστροφη φορά. Δεν θέλει να είναι πλούσια, εύχυμη, ηχηρή, αλλά πρέπει να είναι η απόλυτα, η γυμνά συγκεκριμένη λέξη — όσο κι’ αν είναι «φτωχή» από την καθημερινή χρήση. Δουλεύει δηλαδή και αυτή όχι για να δώσει αυτή τον δικό της νοηματικό και συναισθηματικό πλούτο στο νόημα — μα για να ενταχθεί μέσα σ’ αυτό και μέσα σ’ αυτό να λειτουργήσει υπηρετώντας το. Ο δάσκαλός μου εδώ ήταν ένας ποιητής: Ο Καβάφης. Και εγώ θεώρησα πάντοτε τον δικό μου τον τρόπο, μεταφορά της ποιητικής τεχνικής του Καβάφη στην πεζογραφία.

Δημήτρης Χατζής, «Περί του έργου μου, ομιλώ αυτός», περ. Αντί, τχ. 298 (30 Αυγ. 1985), 25.

"Ο Χατζής διαπραγματεύεται έμμεσα το ζήτημα της εξορίας όχι ρεαλιστικά ή αυτοβιογραφικά αλλά ως μια καθολική εμπειρία απαλλαγμένη από τη νοσταλγία της επιστροφής ή τις ψευδαισθήσεις της ουτοπίας. Θα πρότεινα μια προσέγγιση του έργου του, βασισμένη στη μοναξιά των προσώπων του και στην εξορία όχι ως προσωπική εμπειρία αλλά ως συμβολική αναπαράσταση. Ετσι νομίζω θα φανεί καλύτερα πώς ο Χατζής προκαλεί δύο διαφορετικές αναγνωστικές αντιδράσεις, συστηνόμενος και ως ρεαλιστής και ως πρώιμα μεταμοντέρνος συγγραφέας.

Ο Χατζής επιδιώκει να αναπαραστήσει δύο κόσμους: έναν που φθίνει και ανήκει στο παρελθόν και έναν ανερχόμενο και υποσχόμενο, ο οποίος βαθμιαία στο Διπλό βιβλίο παίρνει την όψη του αβέβαιου και απατηλού. Μέσα από την ανέχεια, τις δυσκολίες και τη μοναξιά των προσώπων, η αφήγησή του φορτίζεται συναισθηματικά και έτσι οι αναγνώστες ωθούνται να υιοθετήσουν είτε μια ρομαντική και νοσταλγική στάση για τον κόσμο που χάνεται ή να καλλιεργήσουν και να αναπτύξουν κριτικά την επίγνωση ότι ο κόσμος πλέον κυριαρχείται από την υπαρκτή και ιδεολογική αίσθηση του ανέστιου. 

Wohin gehen Wir? Immer nach Hause.

Novalis 

Ανέστιο Υποκείμενο: Ο Χατζής είναι ένας κοινωνικός συγγραφέας με κατά βάση αντικοινωνικούς χαρακτήρες. Οι ήρωές του είναι συχνά τραγικοί και ανυπεράσπιστοι, θύματα των ψευδαισθήσεων, της αθωότητας ή της αφέλειάς τους. Δίχως να είναι στερεότυποι, από τον Σιούλα τον Ταμπάκο ως τον ανώνυμο πρωταγωνιστή του διηγήματος «Η νήσος άνυδρος», έχουν κάτι κοινό, καθώς καθορίζονται και συνάμα αποστασιοποιούνται από την κοινωνία. 

Δημήτρης Τζιόβας, Δημήτρης Χατζής, εφημερίδα το ΒΗΜΑ, https://www.tovima.gr/2008/11/24/opinions/dimitris-xatzis-4/

Σχολικό βιβλίο: http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2710/Keimena-Neoellinikis-Logotechnias_G-Lykeiou_html-empl/index_b_03_01.html

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Να επισημάνετε τα κυριότερα χαρακτηριστικά της συντεχνίας των ταμπάκων α) ως προς την οργάνωση της οικονομίας τους (προμήθεια πρώτων υλών — τρόπος παραγωγής των προϊόντων τους — διάθεση των προϊόντων), β) ως προς την κοινωνική τους οργάνωση, γ) ως προς τα ήθη τους. Να τεκμηριώσετε τις απαντήσεις σας με στοιχεία που προσφέρει το διήγημα.

2. Τι εκπροσωπεί ο Σιούλας μέσα στο διήγημα; (Πριν απαντήσετε να λάβετ' υπόψη σας και τα συμπεράσματα στα οποία καταλήξατε με την επεξεργασία της 1ης ερώτησης).

3. Στην τελευταία παράγραφο του διηγήματος υπάρχει η φράση «Πίσω του εκείνη τη μέρα οι σάλπιγγες των νέων καιρών γκρέμιζαν από θεμέλια τα τείχη της ταμπάκικης Ιεριχώς μέσα σ' ένα πανδαιμόνιο απ' ουρλιαχτά μηχανών». Τι σημαίνει αυτή η φράση; Να αναπτύξετε το νόημά της.

4. Ποιο νόημα παίρνει μέσα στο διήγημα η συνάντηση του Σιούλα με το γύφτο και με το βαρελά;

5. Ο συγγραφέας δεν είναι ένας ψυχρός παρατηρητής της τύχης του Σιούλα και της συντεχνίας του, αλλά συμμετέχει συναισθηματικά στην περιπέτειά τους. Με ποιους τρόπους ή σε ποια σημεία εκδηλώνεται αυτή η συμμετοχή;

6. Ποιο θεωρείτε ότι είναι το κεντρικό θέμα που θίγει ο συγγραφέας σε αυτό το διήγημα. 

Ποιος έχτισε τη Θήβα την εφτάπυλη;
Στα βιβλία δε βρίσκεις παρά των βασιλιάδων τα ονόματα.
Oι βασιλιάδες κουβαλήσαν τ’ αγκωνάρια;
Kαι τη χιλιοκαταστρεμμένη Bαβυλώνα, ποιος την ξανάχτισε τόσες φορές;
Σε τι χαμόσπιτα της Λίμας της χρυσόλαμπρης ζούσαν οι οικοδόμοι;
Tη νύχτα που το Σινικό Tείχος αποτελειώσαν, πού πήγανε οι χτίστες;
H μεγάλη Pώμη είναι γεμάτη αψίδες θριάμβου. Ποιος τις έστησε;
Πάνω σε ποιούς θριαμβεύσανε οι Kαίσαρες;
Tο Bυζάντιο το χιλιοτραγουδισμένο μόνο παλάτια είχε για τους κατοίκους του;
Aκόμα και στη μυθική Aτλαντίδα, τη νύχτα που τη ρούφηξε η θάλασσα, τ’ αφεντικά
βουλιάζοντας, μ’ ουρλιαχτά τους σκλάβους τους καλούσαν.
O νεαρός Aλέξανδρος υπόταξε τις Iνδίες.
Mοναχός του;
O Kαίσαρας νίκησε τους Γαλάτες.
Δεν είχε ούτ’ ένα μάγειρα μαζί του;
O Φίλιππος της Iσπανίας έκλαψε όταν η Aρμάδα του βυθίστηκε.
Δεν έκλαψε, τάχα, άλλος κανένας;
O Mέγας Φρειδερίκος κέρδισε τον Eφτάχρονο τον Πόλεμο.
Ποιος άλλος τόνε κέρδισε;
Kάθε σελίδα και μια νίκη.
Ποιος μαγείρεψε τα νικητήρια συμπόσια;
Κάθε δέκα χρόνια κι ένας μεγάλος άντρας.
Ποιος πλήρωσε τα έξοδα;
                                                       [Μπρεχτ 2009: 24]

1. Ποια μορφή έχει το ποίημα, πώς λειτουργεί το ερωτηματικό; 

2. Ποιο είναι το βασικό θέμα του ποιήματος; 

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Μπέρτολτ Μπρεχτ
Γεννήθηκε το 1898 στο Άουγκσμπουργκ της Γερμανίας. Αντικομφορμιστής, ορκισμένος εχθρός
του πολέμου και του καπιταλισμού. Όταν οι Εθνικοσοσιαλιστές καταλαμβάνουν την εξουσία το
1933, ο Μπρεχτ παίρνει τον δρόμο της εξορίας. Το 1949 εγκαθίσταται οριστικά στο Βερολίνο,
όπου πεθαίνει το 1956. Στα έργα του εστιάζει περισσότερο στη διανοητική επεξεργασία και όχι
τόσο στη συναισθηματική εμπλοκή. Ο αναγνώστης οφείλει να κρίνει, ώστε να σχηματίζει μια
δική του άποψη για τα γεγονότα, να παίρνει μόνος του μια θέση απέναντι σ’ αυτά. Είναι ενδιαφέρον να δούμε πώς ο άνθρωπος προβάλλεται όχι με την αιώνια και την οικουμενική σημασία του,
αλλά με τη μεταβλητή και τη «ρέουσα», αυτή που του επιβάλλουν οι κοινωνικές και ιστορικές
συνθήκες της εποχής του.
Για περισσότερες πληροφορίες βλ. και:
http://www.biblionet.gr/author/5095/Bertolt_Brecht

ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

α' μέρος

POLL : Ποιος χαρακτήρας του έργου σας φαίνεται πιο ενδιαφέρων και συμπαθητικός

α. Η αφηγήτρια Αλίκη Μάζη

β. Η Κόνα Αγγελικώ

γ. Ο Καπτάν Μαθιός

δ. Όλη η οικογένεια της αφηγήτριας

β' παρουσίαση χαρακτήρων από τις ομάδες

γ' μέρος Poll

Ποιος έγραψε τους στίχους από τον εθνικό μας ύμνο και σύνδεση με τους "χώρους μουσείων" μέσα από τη συναυλία στο Μουσείο Καποδίστρια 

Η Συμφωνική Ορχήστρα της Φιλαρμονικής Εταιρείας Κερκύρας (Παλαιά) έδωσε στις 16 Ιουλίου 2018 μία μαγική συναυλία στο ξέφωτο Μουσείο Καποδίστρια, με έργα από τον εποχή του Ιωάννη Καποδίστρια. Περισσότερα κομμάτια από τη συναυλία μπορείτε να βρείτε στο κανάλι youtube του Μουσείου Καποδίστρια (Kapodistrias Museum - Capodistrias Museum) και στο κανάλι της Φιλαρμονικής Εταιρείας Κερκύρας Παλαιά.

Για τη ζωή και το έργο του ποιητή υπάρχει αναλυτική παρουσία στη "Μηχανή του Χρόνου". 

Ο ΑΓΡΟΣ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ

Στις Δέκα εντολές η έβδομη είναι το «Ου φονεύσεις» και απαγορεύει την αφαίρεση της ζωής του άλλου οριοθετώντας το Εγώ και το Εσύ και επιβάλλοντας παράλληλα την ισότιμη αξία της ζωής του Εαυτού και του Άλλου. Την ισοτιμία αυτή αλλά και τα όρια ταυτότητας-ετερότητας διαρρηγνύει η πράξη του φόνου που φέρνει την απώλεια της ζωής αλλά και την αναμέτρηση του Εγώ με τον ίδιο τον εαυτό του. Ο φόνος βέβαια καθώς παρουσιάζεται σε διάφορες εκφάνσεις, με διαφορετικά αίτια και υπό διαφορετικές συνθήκες είναι δυνατόν να εγείρει ποικίλα ηθικά ερωτήματα (π.χ. σε ποιο βαθμό συνιστά δίκαιη τιμωρία ο φόνος ενός φαύλου ατόμου όπως η γριά τοκογλύφος στο Έγκλημα και Τιμωρία ή ο διεφθαρμένος δικαστής στην ταινία Irrational Man του Woody Allen). 

ΚΕΙΜΕΝΑ 

ΜΠΟΜΠΟ ΝΤΥΛΑΝ, ΠΟΙΟΣ ΣΚΟΤΩΣΕ ΤΟΝ ΝΤΕΙΒΙ ΜΟΥΡ

ΘΑΝΑΣΗΣ ΒΑΛΤΙΝΟΣ, ΦΟΥΡΑΝΤΑΝ

ΠΑΥΛΗΣ ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΣ, ΤΟ ΤΕΛΕΙΟ ΕΓΚΛΗΜΑ

ΘΕΩΡΙΑ - ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ, ΘΕΜΑ 3